Art Deco: wat is dat?
Art Deco hersteld
Maar voordat we daadwerkelijk in
het huis konden gaan wonen, moest
er heet wat geklust worden. Het
huis is vijfenzeventig jaar geleden
gebouwd en - behalve een aanbouw
en een nieuwe keuken uit de jaren
zeventig - is er nooit iets aan het
pand veranderd. Dat betekende dat
er bijvoorbeeld op veel plaatsen in
het huis nog katoenen bedrading
lag. Om niet wederom net als in de
Rijkebuurtstraat jarenlang prakti
sche geschiedenis te ervaren, moest er heel
wat werk verzet worden. Zeven, soms acht
lagen behang werden van de muren gehaald;
drie, soms vier lagen vloerbedekking werden
verwijderd; zachtboard plafonds werden
gesloopt, de betonnen vloer in de aanbouw
weggehakt en alle verjaarde leidingen en
bedrading werden verwijderd.
Alle kamers werden als het ware gestript.
Om het pand te moderniseren, zul je wellicht
denken. Neen: terugbrengen naar 1930 met
de gemakken van 2010. Dat was het devies.
Want als er vijfenzeventig jaar nauwelijks
iets veranderd is aan het pand, betekent dat
niet alleen dat de technische en praktische
eigenschappen gedateerd zijn, maar ook dat
alle stijlkenmerken uit de jaren dertig nog
volledig intact zijn. En juist vanwege die
authentieke elementen hebben we het pand
gekocht.
Na het strippen van alle kamers werd nieuwe
bedrading aangelegd, centrale verwarming
geïnstalleerd en werden nieuwe leidingen en
afvoeren gelegd. Vervolgens moest, na het
updaten van alle technische en constructieve
zaken, de afwerking ervoor zorgen dat het
huisweerde sfeer van weleer uitademde. De
karakteristieke sfeer van Art Deco diende ten
volle te worden hersteld. Dat vergde veel tijd.
Veel huizen uit de jaren dertig van de vorige
eeuw hebben tegenwoordig een vrij neutrale en
rustige uitstraling doordat muren en houtwerk
veelal wit geschilderd zijn. In de tijd van de Art
Deco waren de huizen echter veel bonter en
daarom is er voor gekozen om veel kleuren te
gebruiken. In de gang bijvoorbeeld is naast wit
gekozen voor geel en zwart, dat goed past bij
de houten lambrisering. Het geel komt overeen
met de kleur die gebruikt is in het interieur van
het Jachthuis van Berlage op de Veluwe.
In de voor- en achterkamer voeren de kleuren,
zwart en groen de boventoon. Deze kleuren
Afb. 3. Vader en moeder
Van Loon vieren in de
achterkamer het commu
niefeest van één van hun
zoons. De schouw op de
achtergrond bestond at
niet meer, de schoorsteen
is weggebroken. Foto
eigendom van de familie
Van Loon]
zijn gekozen aan de hand van de schouw
in de voorkamer, die uit oranje, zwarte en
groene tegels is opgebouwd. Vanwege deze
aanwezige kleuren zouden velen dit Art Deco
werk liever gesloopt hebben; wij hebben het
bewust behouden. Behalve groen, zwart
en oranje komt ook de kleur paars terug in
het interieur, onder ander in de glas-in-lood
ramen in de voorgevel en in de schuifdeuren
die voor- en achterkamer van elkaar scheiden.
Daarboven bleek overigens bij het verwijderen
van het behang een loze ruimte te zitten, die nu
ingericht is als open boekenkast.
Keuken en toilet
De meest opvallende kleuren zijn gebruikt in
de keuken: groen-blauw met oranje en zwart.
De 'moderne' keuken uit de jaren zeventig is
volledig gesloopt. Terug naar de oorspronkelijke
staat betekende dat er een nieuwe keuken in
oude stijl moest komen: een keuken die speciaal
ontworpen is in Art Deco stijl. Niet de gehele
keuken is nieuw, een deel is nog authentiek.
Zo is de inbouwkast met ruitjes gelukkig
behouden en
onder de oranje
vloertegels bleek
de oude granieten
vloer te liggen,
zoals die ook in de
gang ligt.
Achter de keuken
bevindt zich de
bijkeuken met
het... toilet! Jawel:
Afb. 4. De kleuren
lichtblauw en oranje
overheersen in de nieuw
ontworpen keuken in Art
Deco stijl. (Foto Ward
Warmoeskerken, 2010]
De Waterschans 2 - 2010
64
het toilet in dit huis is binnen. Wat een luxe!
De oude tegeltjes met oranje en zwarte details
zijn hier gehandhaafd. De granieten vloer en de
ouderwetse hoge stortbak maken het plaatje
compleet.
Naar boven
Maarerismeer. Boven zijn er vier kamers, die
door de familie Van Loon alle als slaapkamer
werden gebruikt. Aangezien wij voorlopig
niet met veertien personen in dit huis wonen,
zijn twee kamertjes omgevormd tot werk- en
studeerkamer en zal een derde ingericht
worden als badkamer. Bij het verwijderen van
het behang kwamen in alle vier de kamertjes
de blankhouten spanten van het dak tevoor
schijn. Deze hebben we bij de afwerking in het
zicht gelaten. De afwerking van de slaapkamer
heeft de meeste tijd gekost. Hierin lag namelijk
afb. 5. In de kamers
op de eerste
verdieping kwamen
van onder de zeven
lagen behang de
spanten tevoorschijn.
Deze zijn bij de
afwerking als blanke
balken in het zicht
gelaten. [Foto Ward
Warmoeskerken,
2010]
'Ornament, geometry, energy, retrospection, optimism, colour, texture, light, and at
times even symbolism'.
Deze elementen noemt Patricia Bayer kenmerkend voor de Art Deco (Ingrid Cranfield, Art Deco
House Style. An Architectural and Interior Design Source Book, 2007 (2001)). Art Deco is een stijl in
de kunstgeschiedenis die tussen 1908 en 1912 ontstaan is in Frankrijk en daarvandaan over de
westerse wereld is verspreid. De bloeitijd van deze decoratieve kunstperiode was tussen 1925
en 1935.
Art Deco, destijds in Frankrijk
'style moderne' genoemd, was
een reactie op en een gevolg
van de Art Nouveau, ook wel
Jugendstil genoemd. Waar Art
Nouveau herkend wordt aan een
zekere zwierigheid, staat Art
Deco bekend om de wat strakkere
vormgeving. Cranfield schrijft:
"Both deployed as a decora
tive repertoire based on nature
but, whereas Art Nouveau often
featured exotic flowers and plants
with twisting and climbing stems
in running motifs, usually inte
grated into the structure of an
object, Art Deco was much more
restrained, preferring stylized
and geometrical flowers - often
roses - in bouquets or baskets."
Behalve door planten en bloemen
werden kunstenaars, architecten
en vormgevers in de Art Deco ook
geïnspireerd door kubisme en
de kunsten van het Oude Egypte,
Afrika en Amerika. Vooral het
kubisme zorgde ervoor dat de
nadruk in de kunst kwam te liggen
op geometrische vormen, vlakken
en kleurgebruik. Eenvoud bleek
daarbij van groot belang. Gevolg
was dat plant- en diermotieven uit
de natuur werden teruggebracht
tot strakke vormen met regelmaat
en eenvoud met een decoratieve
functie.
In het interieur van de woning
aan de Borgvlietsedreef zien we
deze kenmerken duidelijk terug.
Het pand is gebouwd in de bloei
periode van de Art Deco, maar
niet ontworpen door een architect
die bewust de stijl van Art Deco
vormgaf. Daardoor is deze stijl
aan de buitenzijde van het huis
niet als zodanig te zien. Aan de
binnenzijde van het pand wel,
waarschijnlijk doordat de heer Van
Loon de 'trends' van zijn tijd volgde
en zodoende de toen 'moderne'
elementen in het interieur
aanbracht: de vlakverdelingen
en decoraties van de plafonds, de
houten lambrisering in de gang,
cirkelvormige decoraties in het
traphekje en niet te vergeten de
schouwpartij in de voorkamer.
Al deze elementen zijn mijns
inziens onbewust aangebracht in
Art Deco-vormgeving, maar bij
de verbouwing van de woning de
afgelopen maanden zijn ze bewust
scherp in beeld gebracht, hersteld
en aangevuld.
65
De Waterschans 2 - 2010
