Bergenaar
Joannes Philippus Petrus Clementz
Hugo Driesen
inleiding
Onder het Franse regime (1792-1814) worden
in de Belgische departementen talrijke
militaire hospitalen ingericht. Sommige
behouden gedurende meer dan een eeuw
het belang dat zij bij hun oprichting hebben.
Andere kennen slechts een meer bescheiden
onzeker of beperkt lot, bepaald door de
ontwikkeling van de situatie die aan de basis
van hun oprichting ligt. Uiteraard is er in
Bergen op Zoom ook een militair hospitaal
geweest. In de militaire hospitalen zijn de
apothekers bijna even talrijk als de chirurgen
en talrijker dan de artsen. Vanaf 1792 staat de
militaire apotheek op dezelfde rang als die van
de geneeskunde en chirurgie.1
Joannes Phillipus Petrus Clementz
Deze militair apotheker is in Bergen op Zoom
geboren op 28 oktober 1792, als zoon van
Joannes Niklaas Clementz en Maria (La) riviere
geboren te Bergen op Zoom op 17 oktober 1770.
Waar zijn ouders gehuwd zijn, is onbekend. Wel
waren ze Nederduits gereformeerd.
Ze kregen de volgende kinderen:
Zijn vader overleed te Bergen op Zoom
1825 en zijn moeder ook in dezelfde ge
in 1811.2
op 27-10-
meente
Loopbaan
Zijn militaire loopbaan begint op jonge leeftijd.
Op 5 januari 1807 neemt hij dienst als vrijwillig
soldijtrekkend apotheker-onderhelper in het
leger van Napoleon. Eerst wordt hij te werk
gesteld in het hospitaal van Bergen op Zoom
en op 1 augustus 1809 neemt hij deel aan de
veldtocht in Zeeland. Op 20 december 1810
gaat hij over naar het hospitaal van Zwolle. Na
de opheffing van het Koninkrijk Holland, wordt
Clemmentz overgeplaatst naar de Grande
Armée en neemt hij deel aan de veldtocht in
Rusland (1812) en in Duitsland (1813). Op 15 juli
1813 promoveert hij tot apotheker-hulpmajoor,
maarwordt krijgsgevangen gemaakt bij de slag
van Leipzig. Op 15 februari 1814 wordt hij bevrijd
en keert hij naar zijn geboortestad terug.
Hij neemt onmiddellijk dienst in het
Nederlandse leger. Op 20 maart 1814 wordt hij
ingelijfd als apotheker 3de klas en verbonden
aan een tijdelijk hospitaal. Op 4- juni 1815
wordt hij aangesteld tot apotheker 2de klas,
verbonden aan de ambulancedienst van het
mobiele korps, dat op 18 juni te Waterloo
slag levert. Op 1 augustus wordt hij bij
koninklijk besluit benoemd tot apotheker 2de
klas en op 17 augustus te werk gestelden het
militaire hospitaal van Namen. De rust van de
garnizoensdienst in deze periode van vrede en
van 'reorganisatie' wordt door drie mutaties
die tussen 1792 en 1815 in het Franse leger
gediend hadden. De aanstelling in 1852 van
Louis-Napoleon Bonaparte III tot keizer en
de installatie van het Tweede Keizerrijk, bood
deze neef van Napoleon I de mogelijkheid om
deze verbintenis tegenover de overlevenden
van La Grande Armée na te komen. Napoleon
III besliste dit bij decreet van 12 augustus 1857
met de instructies in de Moniteur Francais
(Staatscourant) (20 en 25 augustus 1857).
Na zijn heldhaftige leven overleed hij te
Sint-Joost-ten-Node op 24 september 1863.3
verstoord. Op 6 mei 1817 gaat hij naar het
militaire hospitaal van Maastricht; op 31 oktober
1819 naar het garnizoen van 's Hertogenbosch
en op 31 oktober 1821 terug naar het militaire
hospitaal van Namen.
Vanaf die datum vinden al zijn activiteiten in
België plaats.
Een koninklijk besluit van 7 oktober 1829
benoemt hem tot ere-apotheker 1e klas. Dit
is de laatste gebeurtenis in zijn loopbaan als
apotheker in het Nederlandse leger. Op 3
oktober 1830 stelt hij zich immers ten dienste
van België en oefent hij verder zijn ambt
uit van apotheker-majoor in het hospitaal
van Namen. De gezondheidsdienst van het
Belgische leger wordt opgericht en dit verschaft
hem een stabiele post te Namen. Hij wordt
genaturaliseerd op 19 januari 1831. Nu start
een nieuwe loopbaan. Op 15 februari 1831
wordt hij tot apotheker 2de klas benoemd,
op 24 november 1833 wordt hij aangesteld
tot apotheker 1e klas en op 1 augustus 1836
benoemd tot hoofdapotheker. Hij volgt de vorige
apotheker Verzyl op. De inspecteur-generaal
van de gezondheidsdienst benoemt hem op
26 juni 1837 in het belangrijke ambt van
directeur van de Militaire Hoofdapotheek
te Brussel. Hij bezet deze post tot aan zijn
pensionering op 11 september 1855.
Joannes Phillipus Petrus Clementz
onderscheiden met de Medaille
van Sint Helena
Keizer Napoleon I bedacht zijn vroegere
'glorierijke wapenbroeders' in zijn testament
van Sint-Helena op 5 mei 1821, met de invoering
van de 'medaille van Sint-Helena'. Deze
onderscheiding was bestemd voor al degenen
Noten:
Afb. 1. De gesneuvelden worden betreurd. In: Evrard
E., Mathieu J, (Dubois P. HL), Asklepios onder de wapens:
500jaar militaire geneeskunde in België, Brussel 1997.
Naam
Joannes Phillipus Petrus
(onze Apotheker)
Joannes Daniel
Maria
Joanneta
Peter
Joanna
Geboorteplaats
Bergen op Zoom
Bergen op Zoom
Bergen op Zoom
Bergen op Zoom
Bergen op Zoom
Bergen op Zoom
Geb. datum
28.10.1792
U. 06.1797
31.08.1800
01.06.1803
11.12.1805
13.05.1810
De Waterschans 3 - 2010
118
Afb. 2. Een gewonde soldaat wordt geholpen door verplegers.
In: Asklepios onder de wapens.
1. Evrard E., Mathieu J, (Dubois P. iltAsklepios onder
de wapens: 500jaar militaire geneeskunde in België,
Brussel 1997. Uitgever; Wetenschappelijke vereniging
van de militaire medische dienst.
2. Het Markiezenhof Historisch Centrum, Doop, Trouw
en Begraafregisters van Bergen op Zoom, NH doopboek
(hervormd) 1753-1796, inv.nr. 25. Overlijdens (1811 en
(1825) van Bergen op Zoom inv.nrs. 281 en 295.
3. Website: www.stehelene.org/php/accueil.php?lang=nl
Het documentatiecentrum van het legermuseum in
Brussel bezit een dossier van J.P.P. Clementz
nr. 6252. Het dossier van de apotheker bevindt zich
als dossiernummer 2 in het documentatiecentrum van
het legermuseum te Brussel.
Afb. 3 en 4. Voorzijde van de medaille van Sint Helena
met daarnaast het opbergdoosje.
Bron: www.stehelene.org/php/accueil.php?lang=nl
119
De Waterschans 3 - 2010
