de gemeente in ontvangst werden genomen, diners en koffietafels, voorstellingen en spet terende feesten, maar ook was er dan op zondag steevast een gezamenlijk bezoek aan de heilige mis in de katholieke kerk. Ook deelname aan de carnavalsoptocht stond als vanzelfsprekend op de agenda. In de loop der jaren sleepten de wagens van de Sociëteit meerdere prijzen in de wacht. De combinatie van sociale bijstand en gezel ligheid hebben ertoe bijgedragen dat de Bergse boeren en tuinders vaak voor het leven lid waren van de Sociëteit. Het betrouwbare karakter van de vereniging bleek ook uit het feit dat de leden van het bestuur vaak tientallen jaren hun functie vervulden. Vier bestuurs leden, te weten oprichter Willem Musters, voorzitter A. Franken, D. van de Watering (secretaris) en P. Hagenaars (commissaris) werden bovendien koninklijk onderscheiden voor hun jarenlange inzet voor de vereniging. Een dalende trend In retrospectief blijken de jaren dertig de topjaren van Sociëteit 'De Vrijheid' te zijn geweest met in beginjaren van dat decennium zo'n 300 leden. Het vijftigjarig jubileum, dat in 1937 uitgebreid werd gevierd, kan eigenlijk worden gezien als het hoogtepunt van de vereniging. Maatschappelijke ontwikkelingen hebben geleid tot de neergang en uiteindelijke opheffing van de Sociëteit in 1989. De eerste donkere wolken pakten zich samen tijdens de oorlogsjaren. Van feestavonden was geen sprake meer ten tijde van de Duitse bezetting en ook de carnavalsoptochten werden in die periode verboden. Vergaderen was nog wel toegestaan, zij het onder de strikte voor waarde dat bij een eventuele controle door de bezetter alle leden in het bezit waren van een convocatiebriefje, uitgegeven en vooraf toege zonden door het bestuur. Zo'n twintig leden van Sociëteit 'De Vrijheid' waren in de periode 1939- 1940 onder de wapenen. Eén van hen, Henk Withagen, sneuvelde bij de verdediging van de Moerdijkbrug. Op 5 juli 1942 overleed bovendien Adrianus Musters na een aanrijding door een Duitse vrachtwagen. De vereniging maakte moeilijke jaren door, want door veel ziekten en overlijden daalden de financiële reserves tijdens de oorlogsjaren gestaag. Vanzelfsprekend deed de vereniging mee toen er op 31 augustus 1945 een speciale bevrij dingsoptocht werd gehouden om op typisch Bergse wijze de overwinning op de Duitsers te vieren. De Sociëteit pakte uit met 'De Barbaar', waarbij een allesvernietigende Duitser werd uitgebeeld. Hoewel men kosten (bijna f 1.000,=) noch moeite had gespaard viel de uitslag nogal tegen, want de wagen ontving slechts de zevende prijs ter waarde van f 75,=. Het aldus ontstane gat in de begroting werd opgevuld middels een spontane inzamelingsactie onder de leden, die f 1.781,= opbracht. De eerste feestavond na de Tweede Wereldoorlog volgde in januari 1946. Aangezien de Nederlandse economie in die periode nog niet volledig op gang was gekomen en veel producten nog moeilijk verkrijgbaar waren, werd aan de leden gevraagd ieder zelf een fles drank mee te nemen ter verhoging van de feestvreugde. Na de oorlogsperiode zou het nooit meer worden zoals het was voor Sociëteit 'De Vrijheid'. Veel zonen van leden van de vereniging kozen voor een ander beroep. Twee belangrijke oorzaken liggen daaraan ten grondslag. Ten eerste werd de stad Bergen op Zoom in de jaren vijftig en zestig gestaag uitgebouwd en werden de tuindersgronden rondom de stad steeds schaarser. Veel zonen van tuinders en boeren kozen daarom nood gedwongen voor een ander beroep en volgens de statuten konden zij derhalve geen lid meer worden van de vereniging. Ten tweede verdween de noodzaak om lid te worden door de uitbreiding van het sociale zorgstelsel. Boeren en tuinders waren niet meer aangewezen op een uitkering van de Sociëteit bij ziekte. Overigens was de zieken- uitkering in de jaren vijftig en zestig ook niet meer afdoende om in het dagelijkse levenson derhoud te voorzien als gevolg van een sterke stijging van de welvaart en de levensstandaard in die periode. Het honderdjarig bestaan in 1987 vierde men uitbundig en ook de 101 jaarwerd nog gehaald. Maarin het najaar van 1989 vielh et doek voor Sociëteit 'De Vrijheid'. Op democratische wijze besloot men bij meerderheid van stemmen tot opheffing van de vereniging per 1 november van dat jaar. De 1.750,= die toen nog in kas was, werd aan goede doelen geschonken, te weten: - 350,= aan de St. Gertrudisparochie voor het herstel van twee kandelaars - 700,= aan het Jos de Grauwfonds Stichting Gehandicapten - 700,= aan de Vereniging van Ouders van Geestelijk Gehandicapte kinderen (VOGG) Sociëteit 'De Vrijheid' was aldus ingehaald door de maatschappelijke en economische ontwikkelingen van het moderne, naoorlogse Nederland. Bovendien had de vereniging zichzelf een ernstige beperking opgelegd vanwege het feit dat slechts een specifieke, haast uitstervende beroepsgroep lid mocht worden van de club. Sociëteit 'De Vrijheid' en het carnaval Maar wat is nu de reden dat er in dit themanummer over 6x11 jaar vastenavond uitdrukkelijk aandacht wordt besteed aan deze Sociëteit? Ondanks het feit dat de nadruk in de vereniging steeds meer kwam te liggen op de onder steuning van zieken en bijstand bij overlijden, is de Sociëteit in oorsprong, nota bene tijdens het carnaval, ontstaan als één van de eerste teerclubs. Deze teerclubs vormden in de eerste helft van de twintigste eeuw de ruggengraat van het carnavalsfeest, door het organiseren van (vaak besloten) gemaskerde bals. Bovendien hebben de Bergse tuinders en hoveniers in vroeger tijden een niet te onder schatten rol gespeeld in (het behoud van) het carnavalsfeest, ook in perioden waarin dat door de kerk of van overheidswege was verboden. Traditiegetrouw kwamen zij jaar in jaar uit op de dinsdag voor de vasten van heinde en verre met versierde karren naar de stad om de voorbode van de lente te vieren. Het is niet voor niets dat ook heden ten dage de optocht op diezelfde dinsdag wordt gehouden. Maar er is meer; in de huidige vastenavond viering zijn er meer elementen terug te vinden van de invloed van de Bergse tuinders. Te denken valt daarbij aan de boerenkiel, de rode zakdoek en de zwarte pet. Dankzij Sociëteit 'De Vrijheid' heeft Bergen op Zoom geen Raad van Elluf, zoals in tal van andere Brabantse en Limburgse steden, maar een Boereploeg en daarmee verdient Sociëteit 'De Vrijheid' zeker een plaats in dit speciale themanummer! De Waterschans 4 - 2010 134 Afb. 10. Aankomst van Prins Carnaval in 1927. Collectie MHC. 135 De Waterschans 4 - 2010

Periodieken

De Waterschans | 2010 | | pagina 8