■^7 VyA,'.v./
Boekbespreking
Echter een half uur voor zijn dood vertelde
Jacob een andere versie van het gebeurde.
Adriaen Verduit verklaarde dat daer hij aen
dander zijde sijnde nu gecomen tot omtrent een
half uur voor zijn doot verclaerende mett de
voorn. Anthonij Neckers noijt enighe woorden oft
questie gehadt te hebben, maer wel met eenen
anderen van het voorss. gevecht welcke oock
naemaels vant gevecht een was.
J JrTk fcr</ <vV
S .0/ I j«C 4*— ^friTT <lSir-iw (6
jr4t- (4.SZ 4— £>$-£'♦
«^p »>W 7 Wk f"«Kb I Ox rllSub' 02/y1
Ak'-iW.n<- 4k In J V.4
r)« ,- Ij
Wr~A
N'
JpK
Afb. 2. Handtekeningen onder de verklaring van 5juni 1669.
Adriaen Verduit schreef zelf zijn naam. Zijn vrouw Maijke
Pieters plaatste haar handmerk.1
Als laatste ontlastende feit voor Anthonij
Neckers voerde Adriaen Verduit aan dat
Neckers gezien het verloop van het gevecht
ten minste bloed aan zijn kleding gehad zou
moeten hebben, aangezien hij bij de fatale
steekpartij onder lag: ten andere considerende
dat de voorn. Anthonij Neckers int onderleggen
niet int minste is bebloet geworden twelcke
nootsaeckelijck soude moeten geschiet sijn, soo
sijns voorn, soon daenmaels [op dat moment] de
wonde gecregen hadde.
Blijkbaar berustte de arrestatie van Anthonij
Neckers op een eerdere getuigenverklaring
van Adriaen Verduit. Hij moest echter op
grond van de feiten tot de conclusie komen
dat Neckers het ten laste gelegde niet
gepleegd kon hebben. Adriaen Verduit was
zich dit bewust en het laatste gedeelte van de
akte bestond dan ook uit een spijtbetuiging
aan het adres van de beschuldigde Anthonij
Neckers: om welcke voorn, redenen verclaerde
de attestant leet te zijn [te spijten, te betreuren]
dat hij oijt op de voorss. Neckers presumpties
[verdenkingen] gehaedt heeft die hij gelooffde
[beloofde] voortaen niet [meer] te sullen hebben
ende te re...schen [de akte is hier beschadigd
en slecht leesbaar] datA... Neckers voorden
geheel wereldt mochten diet verclaert worden
gelijck hij attestant als van sijne huijsinghe hem
verclaerden.
Aan het eind van de akte werd nog een bijzon
derheid gemeld, die aangaf dat Adriaen Verduit
zich echt schuldig voelde. Hij bleek de moeder
van Anthonij Neckers gevraagd te hebben bij
het afleggen van de verklaring aanwezig te
zijn: [Adriaen Verduit] seght deses speciael te
hebben willen doen in de presentie [in het bijzijn]
van sijns Neckers moeder als haer to dien sijnde
expres ontboden hebben.
Adriaen Verduit overleefde zijn ziekbed. Hij
overleed enkele jaren later tussen 1676 en
1680. Als vorster van de poorterij werd hij
opgevolgd door zijn tweede zoon Jan. Deze
Jan noemde zijn enige zoon Jacobus. Jacobus
Verduit (1687-1771) is de stamvader van de
huidige familie Verduit te Bergen op Zoom.
Noot:
De Waterschans 1 - 2011
46
Mark Buijs
Willem Heijbroek e.a. (red.), Bergen op Stoom. Productiebedrijven in de gemeente
Bergen op Zoom van 1800 tot 1950. Bergen op Zoom 2009. 2e druk, 44,95.
Bergen op Stoom, als er één titel is die direct het juiste
beeld oproept van de onderliggende publicatie dan
moet het deze wel zijn; het gaat over Bergen op Zoom
en het gaat over stoom. Om meer precies te zijn gaat
het over het industriële verleden van de gemeente
tussen 1880 en 1950, zoals ook blijkt uit de ondertitel
op het lijvige en stoere boek. De foto op de omslag
geeft direct weer dat de aangeduide periode slechts
als richtinggevend bedoeld kan zijn en dat ook lijnen
doorgetrokken zijn naar het meer recente verleden om
daarmee ook een completer en beter interpreteerbaar
verhaal te geven. De foto toont immers in kleur de
koepeloven, zoals die in gebruik was bij het bedrijf
'Rogier Nerincx Richter'.
De indeling
Het boek is heldervan opzet. Na een inleidende kader
stelling volgen de beschrijvingen die per categorie
bij elkaar gebracht zijn. Achtereenvolgens zijn dat
openbare nutsbedrijven, verwerking van grondstoffen
en constructie, verwerking van agrarische producten,
alcoholproductie en -verwerking, visserijproducten,
winning en verwerking van minderalen, papier en
karton. Het boek is voorzien van een uitgebreide
verantwoording in de vorm van een notenapparaat en
literatuurverwijzingen. Bij de afkadering hebben de
samenstellers het zich niet gemakkelijk gemaakt. Er
is voor gekozen om uit te gaan van productiebedrijven
en niet van dienstverlenende bedrijven of agrarische
bedrijven. Daarbij doemen onherroepelijk problemen
op (we snappen de problemen niet). Immers veel
bedrijven zijn door opschaling of specialisatie voort
gekomen uit kleinere bedrijven in de dienstverlenende
of agrarische sector. Doordat deze bedrijven en hun
voorgeschiedenis uitgebreid aan bod komen, komt ook
dit interessante aspect dat nauw samenhangt met de
industrialisatie van de negentiende eeuw goed in beeld.
De samenstellers hebben als eindgrens 1950 gesteld.
Dat wil zeggen dat bedrijven die zich nadien op het
Bergse grondgebied vestigden, veelal bedrijven van
buiten waaronder ook verschillende internationale
bedrijven, niet aan bod komen. Van de bedrijven die
wel beschreven zijn staat ook de geschiedenis na
1950 opgetekend zodat ook de lijnen naar het recente
verleden en daarmee de herkenbaarheid voor een
breed publiek gewaarborgd zijn.
Voor wie ook maar enigszins bekend is met de Bergse
geschiedenis roept het boek meteen herkenning op.
Onder andere ijzergieterijen, keramische bedrijven
en producten als bakeliet, meekrap, groenten-
conserven en alcohol passeren de revue.
Groot pluspunt is daarbij het feit dat de aandacht voor
grote en kleine bedrijven
min of meer gelijk is.
Zo komt de kleine meer
ambachtelijke bierbrou
werij 'De Halve Maan' van
de familie Van den Eijnden in Halsteren evenzeer aan
bod als de grote industriële 'Bergen op Zoomsche
Beiersch Bier Brouwerij Asselbergs, van Heijst en Co'
van de gelijknamige families in Bergen op Zoom.
Een dergelijke publicatie neerzetten vraagt veel
onderzoek en inzet van auteurs en redactie.
De vormgeving
Zoals al eerder is opgemerkt, is Bergen op Stoom een
stevig boek. Dat maakt het boek zo interessant. Juist
door het brede karakter en de omvang geeft het boek
direct het gevoel dat er wat in te vinden is over elk
facet van de industrie. En die verwachting wordt waar
gemaakt. Het geselecteerde beeldmateriaal sluit goed
aan bij de uitgebreide verhalen over de bedrijven en de
dikwijls ook persoonlijke achtergronden van de onder
nemers. Het boek bevat historisch, maar ook heden
daags materiaal, veelal in kleur en groot afgedrukt
is aanwezig, zodat ook daar de herkenningsfactor
prominent aanwezig is. Het oude materiaal roept het
beeld op van een stad waar het met alle dampende en
stampende machines nooit rustig geweest zal zijn. Het
nieuwere materiaal toont de verstilde schoonheid van
soms vervallen of herbestemde relicten.
Een prachtig tijdsbeeld krijgt men bovendien door de
oude reclame-uitingen die, afhankelijk van de mode
van de tijd, steeds wijzigden.
Tot slot
Als er dan na alle loftrompetten toch nog een lichte
aanbeveling mag zijn dan is het deze. Ook voor
niet-Bergenaren is het boek van grote waarde. Het
illustreert immers processen die zich ook elders
hebben voltrokken op grotere of kleinere schaal. De
ligging van Bergen op Zoom op de Brabantse wal met
de prachtige samenkomst van hoge zandgronden,
kleipolders en de Oosterschelde maakt dat voor
vrijwel alle takken van bedrijvigheid letterlijk de juiste
vestigingsgronden aanwezig waren. Daarbij komt ook
dat de verschillen tussen de stedelijke en landelijke
achtergronden goed tot uiting komen. Wie het boek
doorbladert komt zeer veel bedrijven en locaties
tegen. Indien het boek voorzien zou zijn van kaartma
teriaal uit de beschreven periode dan zou het geheel
nog rijker en beter interpreteerbaar zijn geworden.
Wellicht iets voor een derde druk die dit prachtige
boek zeker verdient.
47
De Waterschans 1 - 2011
FAUSTO NUMINE
BERBA VICTRIX
0- H» 4- I
vrvu-V' d-vA&lKN ..*<->"4,/
j <V8Ti«( <V 1 1 4 4}uV
"V 0 -l I
\Z-' I <\v\y bu vi, ajlir c A
Ih trv-C*. 3 »A_ y*iy *- W i5t o w
m-vW,4 .AV^tSf f tar o-*w fV. j" A'iifH
j tvij 'ir-i^^nV -~y. y
<K VA h
A-irG
I r 'f ~f N j
P>hn|i !^tiu
i i*r*.u o
1. Het Markiezenhof Historisch Centrum, Notarieel Archief, inv.nr. 206, akte 17, 5 juni 1669 (Notaris Charles van der Mast).
