haar armen strak langs haar lichaam houden.
Een hele opgave voor de dan driejarige Yvonne.
Van Yvonne maakte hij twee opnamen, één
zonder jas met een deken over haar benen en
één met jas. Als achtergrond hield Betsy een
deken omhoog en links stond een reflectie-
scherm.
Jan en de foto's
Toen Jan de 85 was gepasseerd ging hij ruimen
en veel foto's en negatieven verdwenen in de
vuilnisbak. Hij kon echter van de foto's van de
meisjes geen afstand doen. leder jaar bekeek
hij ze en legde ze dan voorzichtig weer terug
in hun la. Zou hij ze weggooien of bewaren? Ze
weggooienmaar dan kon hij ze nooit meer
zien en dat wilde hij niet. Tenslotte bracht zijn
bezoek aan de synagoge uitkomst. Nu wist hij
het. De foto's hoorden in de synagoge. Drie
weken later kwam hij de foto's brengen en
omdat ze bij elkaar horen werden ze in één
lijst gezet en kregen ze een plaatsje op de
achterste muur van de vrouwengalerij naast
de bekende foto van Walter met zijn dochtertje
Yvonne.
gesnapt werd, dan kreeg je gegarandeerd een
boete, maar menige vrouw en menig meisje
zag het als een uitdaging zo'n ring of broche
te dragen. Jan verdiende 40 gulden met het
uitzagen van de kopjes. Hij ging door tot zijn
handen half kapot waren en zijn vader zei: "Nu
is het genoeg, Jan, je handen zien er niet uit,
hier hebt je vijf gulden en ga nu die camera
maar halen."2 Dat liet hij zich niet tweemaal
zeggen en nog diezelfde dag kocht Jan het
fototoestel van zijn dromen, waarmee hij later
de meisjes zou fotograferen.
De volgende dag nam hij het toestel mee naar
het lab om het aan zijn collega's te laten zien.
Van deze gebeurtenis heeft George Monté,
vriend van Jan en later verzetsstrijder, een foto
gemaakt.3
De opnamen
In april 1941 maakte Jan met zijn camera drie
foto's in de tuin van de familie de Hes aan de
Paulus Backxstraat 7. Er werd een krukje in
de tuin gezet en het eerste meisje dat aan de
beurt was, moest muisstil op dat krukje zitten.
Ze mocht absoluut niet bewegen en moest
Yvonne
Yvonne's vader, Walter Süskind, had een
Nederlands paspoort en vertrok, toen hij in
Duitsland ontslagen werd, naar Bergen op
Zoom, waar hij drie maanden bij de familie
Baars in de Van Overstratenlaan 7 woonde.
Toen hij woonruimte voor zijn gezin in de
Burgemeester Mathonstraat 7 vond, liet hij
zijn vrouw Hanna en haar moeder uit Keulen
overkomen. Hij had inmiddels een baan als
vertegenwoordiger bij Unilever. Toen de kleine
Yvonne op 28 maart 1939 werd geboren, kwam
ook haar oma van vaders kant uit Duitsland
over. Het kleine meisje was het oogappeltje van
iedereen, maar vooral van haarvader. Toen ze
kon lopen nam hij haar wel eens mee op zijn
tochten. Zij noemde hem: "Vati"4.
Nederland bezet
Nederland was in de Eerste Wereldoorlog
neutraal gebleven en velen waren ervan over
tuigd dat Nederland ook dit keer neutraal
zou blijven. Helaas bleek dat een illusie,
's Ochtends heel vroeg, op 10 mei 1940,
trokken Duitse troepen, gesteund door Duitse
jagers, Nederland binnen. Al spoedig bevolkten
Duitse soldaten de Bergse straten. Als Duitser
wist Walter maar al te goed hoe Duitsers over
Joden dachten. Sinds 1935 werd het anti
semitisme in Duitsland van regeringswege
meer en meer opgevoerd en werden de anti-
Joodse maatregelen steeds ingrijpender.5 Ook
in Nederland werden al snel de eerste anti-
Joodse maatregelen aangekondigd.
Ontslag voor Walter
Walter bevond zich al snel in kringen van het
latere verzet. Door zijn baan als vertegenwoor
diger had hij een auto tot zijn beschikking en
kon daardoor gemakkelijk contacten onder
houden. Hij leende soms een paspoort van
iemand van de Bergs-Joodse gemeenschap
om op die manier Joodse vluch
telingen over de grens bij Putte te
krijgen. Op 1 oktober 1941 kreeg
Unilever een Verwatter, een Duitse
of Oostenrijkse zaakwaarnemer,
lid van de NSDAP, de Nazi-partij.
Walter werd ontslagen. In januari
1942 moest Walter op bevel van
de Duitsers in Den Haag werken.
Hij had een enorme hekel aan dit
werk. Ondertussen bleef zijn gezin
in Bergen op Zoom wonen.6
Amsterdam
Begin maart 1942 werd Walter
door de Duitsers gedwongen
met zijn gezin naar Amsterdam
te verhuizen. Hij werd hoofd
van het Joodse personeel in de
4
Yvonne op krukje muisstil met handjes langs haar lijfje,
april 1941.
De Waterschans 3 - 2011
128
Toen was de vierjarige
Sonja aan de beurt. Ook
zij zat op het krukje,
maar naast haar was
een stoel en naast de
deken zien we rechts
nog een heel klein
stukje van de muur van
het huis. Het ging Jan
echter om de gezichtjes
van de meisjes,
want die zou hij later
uitvergroten.
Jan ontwikkelde
de negatieven zelf
thuis en maakte
ook de vergrotingen
van de twee
meisjeskopjes.
In 1943 schreef
de Bijenkorf de
fotowedstrijd 'Het
Kind' uit. Jan zond
de twee foto's
van Yvonne in en
kreeg daarvoor
een eervolle
vermelding.
129
De Waterschans 3 - 2011
