f hij predikant in Bergen op Zoom. De militair gouverneurs in de stad waren zeker in tijden van spanning belangrijke mensen die vrijwel steeds van buiten kwamen. In een aantal gevallen bleven zij in functie tot aan hun overlijden of bleven zij na ontheffing uit hun functie toch in de stad wonen. Misschien wel de merkwaardigste van deze gouverneurs is Charles Morgan geweest. Aan hem en zijn familie wijden we later in deze reeks een afzonderlijk artikel. Paulus Backx (1550-1606) was afkomstig uit 's-Hertogenbosch. Sinds 1576 diende hij - op eigen kosten - als ritmeester in de oorlog tegen Spanje, vanaf 1581 in dienst van de Staten-Generaal. In 1588 was hij actief bij het beleg van Bergen op Zoom, waarna hij in november van datjaarin naam van koningin Elizabeth I van Engeland werd geridderd. In 1592 werd hij (eerst tijdelijk, later permanent) militair gouverneur van de stad die hij in augustus en september 1605 met succes verdedigde tegen Spaanse aanvallen.20 Hij werd na zijn overlijden bijgezet in het koor van de Grote Kerk, maar zijn grafzerk is verloren gegaan (no. XIII). Paulus Backx' dochter Anna trouwde een jaar na haar vaders dood met David Balfour of Burleigh (1577-1638), een Schot die kolonel was van een regiment in de Schotse Brigade en die commandant werd van het Bergse garnizoen.21 Balfour werd op 27 november 1638 begraven te Bergen op Zoom. Als militair gouverneur werd Paulus opge volgd door zijn jongste broer - en dus mede- Bosschenaar- Marcelis Backx (circa 1556- 1617). Ook hij had daarvoor al een bewogen militaire carrière achter de rug en hij werd na zijn dood bijgezet in de Grote Kerk (no. XV). Theodoor A. Boeree (1879-1968), beroepsof ficier en krijgshistoricus, schreef de geschie denis van de vesting Bergen op Zoom en raakte daarbij gefascineerd door deze beide broers Backx. Dit resulteerde in een lijvig boek: De kroniek van het geslacht Backx [Bax, Bacx, Bakx en Baks). Een episode uit den strijd tegen Spanje (1963). Een bijproduct hiervan lijkt te zijn dat een tank in het B-eskadron van het 63ste tank bataljon (regiment Huzaren van Sytzama) de naam Paulus Backx droeg.22 Louis de Kethulle, heer van Rijhove (1565(7)- 1631), was militair gouverneur van Bergen op Zoom van 1619 tot 1631.23 Hij werd vermoedelijk Afb. 9. Zilveren tazza ter herdenking van de belegering van Bergen op Zoom door Spinola in 1622. Geschonken aan Louis de Kethulle. Collectie Rijksmuseum Amsterdam, in bruikleen in Het Markiezenhof. Foto collectie MHC. geboren in leper en was een verdienstelijk militair in dienst van de prins van Oranje. Hij werd al vroeg bekend, doordat hij in 1591 bij. Deventer het tweegevecht aanging met een 'kloecken strijtbare ruiter een Albanoys' en daarbij de overwinning behaalde.2'1 In 1622 leidde hij de verdediging van Bergen op Zoom tegen het beleg door Spinola, waarvoor hij als dank een mooie zilveren drinkschaal (een tazzacadeau kreeg die zich nu in Het Markiezenhof bevindt.25 Meteen na afloop van dit beleg schreef Adriaen Valerius in Veere de tekst 'Merck toch hoe sterck' op de melodie van een Engels soldatenlied. De Kethulle overleed in oktober 1631 en werd op de 28ste van die maand met militaire eer en in het bijzijn van de prins van Oranje bijgezet in een monu mentale graftombe in de Grote Kerk (no. I). Het monument werd vermoedelijk gemaakt door de Engelse beeldhouwer Nicholas Stone (1586- 1667) die van 1607 tot 1613 werd opgeleid in het atelier van Hendrick de Keyser en zich daarna in Londen vestigde.26 Niet als gouverneur, maar wel als militair naar Bergen gekomen, was Willem van der Rijt (alias Broechem), heer van Wuustwezel en Westdoorne. Hij was kolonel en ritmeester van een compagnie kurassiers (ruiters) en werd op De Waterschans 3 - 2011 120 21 december 1621 benoemd tot drossaard van Bergen op Zoom en tot superintendent van het Markiezaat. In 1622 gaf hij mede leiding aan de verdediging tegen het beleg door Spinola en op 1 oktober 1629 werd hij benoemd tot hoog- en laagschout in 's-Hertogenbosch, de stad die toen juist in Staatse handen was gekomen. De Bergenaren wilden hem echter niet kwijt en verzochten Frederik Hendrik om zijn terugkeer. Met succes, want 'al na enkele weken' verhuisde hij op kosten van laatstgenoemde stad terug naar Bergen op Zoom, waar hij in 1661 overleed en werd bijgezet in een tombe met een imposant wandmonument (no. IV).27 Zijn eerste echtgenote, die hier ook is bijgezet, overleed al in 1625. Zij was Judith van Aeswijn, die door Willem in 1618 was geschaakt. Duel om een jongedame Nog een monument dat verloren ging - het werd vernield in 1767 - maar waarvan we het bestaan wel kennen, is dat voor Edward Bruce (geboren vóór 1596) die in augustus 1612 vlak buiten de stad omkwam in een duel met Edward Sackville (1590-1652), de tweede zoon van Robert Sackville, graaf van Derby. Edward Sackville werd later de 6th Earl of Dorset. Bruce was een zoon van Edward Bruce (1568-1610), First Baron Kinloss, van wie hij juist vóór het noodlottige duel de 'titels en waardigheden' had geërfd.28 Zij stamden uit de familie van de beroemde Robert de Bruce, koning Robert I van Schotland (1306-1326). Waarschijnlijk werd Edward Bruce in Bergen op Zoom begraven, waar zijn moeder in de Grote Kerk een, blijkens beschrijvingen, indruk wekkend monument liet oprichten (no. XIV). Zijn hart werd naar Schotland verzonden, waar het Afb. 10. De zilveren doos waarin het hart van Edward Bruce heeft gezeten. Bron: http://ads.ahds.ac.uk/catalogue/adsdata/ arch-352-1/dissemination/pdf/arch_scot_ vol_002/02_ 116_ 128.pdf. werd bijgezet in de oude abdijkerk van Culross (Perthshire). Bij schoonmaak en restauratie van de graftomben in deze Schotse kerk werd in 1808 het hart redelijk goed bewaard aange troffen in een zilveren doos met de inscriptie 'Eduard Lord Bruse'. Van deze vondst, gedaan op 5 november 1808, bestaat een gedetailleerd verslag.29 Na deze ontdekking werd het hart opnieuw bijgezet. Wonderlijk is dat alle Britse bronnen 1613 geven als jaar waarin het duel plaatsvond, terwijl beschrijvingen van het grafmonument in Bergen op Zoom duidelijk 1612 vermelden. Het latere jaartal zal echter berusten op het verslag dat Sackville van het duel schreef en 121 De Waterschans 3 - 2011 FAUSTQ NUMINE BERQA VICTRIX Bvzx» DICLOIII» Tïrt Hxixt OT ÏWilLlI BRcn.Lot» XDtiAM. AceMjf, Aar.

Periodieken

De Waterschans | 2011 | | pagina 9