Beste leden,
800 jaar stad?
Van de
hoofdredacteur
Kroonleden
Nieuwe leden per 15 oktober 2011
Colofon
Over een paar weken schrijven we 2012. Het jaar
waarin de stad herdenkt dat 800 jaar geleden,
op 25 februari 1212, een document werd onder
tekend waaruit kan worden afgeleid dat Bergen
op Zoom op dat tijdstip al een vrije plaats was,
een opidum liberum. Een plaats waarvan de
inwoners, in tegenstelling tot lijfeigenen en
dorpelingen, geen diensten meer aan hun heer verschuldigd waren;
een stad dus Dit recht kan door de heer van Breda al tien of twintig jaar
eerder zijn verleend, maar daar zijn geen documenten (meer) van. Dit
gegeven relativeert de viering van '800 jaar stad'. Bovendien, vóór 1200
woonden en werkten hier waarschijnlijk al geruime tijd ondernemende
Bergenaren: ambachtslieden, kooplui, schippers. Zij woonden verspreid
langs de wegen die naar het marktveld leidden, waar dan al geruime tijd
een parochiekerk stond. Of een groep ondernemende lieden dan wel de
heer van Breda het initiatief namen tot het verlenen van recht op vrijheid,
zal wel onduidelijk blijven. Overigens, het lijfeigenschap werd in de heer
lijkheid Breda in 1245 afgeschaft.
Vliegende start
De parochie Bergen op Zoom was nauw verbonden met de abdij van
Nijvel ten zuiden van Brussel. De abdis droeg de pastoor voor bij de
bisschop van Luik en inde tienden. Deze abdij, in 640 gesticht door de
moeder van Sint Gertrudis, had in Bergen op Zoom zeer waarschijnlijk
een exploitatiecentrum, een uithof. Zo'n grote abdijboerderij trok
natuurlijk vaklieden en handelaren aan. Voor Bergen op Zoom waren
omstreeks 1200 alle voorwaarden aanwezig om een 'vliegende start' te
maken: een nederzetting, een parochiekerk, een bevaarbare kreek naar
de Schelde en ondernemende lieden. Samen met het recht op vrijheid en
met de steun van de heer van Breda kon het niet meer fout gaan. Vooral
niet wanneer al vrij snel Vlamingen West-Brabant gingen exploiteren
als veenkolonie, Bergen op Zoom gebruikten als overslaghaven voor de
gewonnen turf en de Grebbe naast afwateringskanaal ook dienst ging
doen als turfvaart.
Activiteiten
Ook de Geschiedkundige Kring bereidt zich voor op het herden
kingsjaar. Samen met Het Markiezenhof en de heemkunde
kring Halchterth organiseert de Kring ook in 2012 weer vier
Hofzaallezingen, die - uiteraard - betrekking hebben op 800 jaar stad.
Zie elders in dit blad. Het bestuur is voornemens om in de maand van
de geschiedenis, oktober 2012, een toepasselijke lezing te organi
seren. Mogelijk staat ook de jaarlijkse geschiedenisguiz in het teken
van de herdenking.
Tot slot wijs ik u graag op het archeologieboek dat de Stichting In de
Scherminckel begin maart presenteert. In deze Waterschans leest u
hierover meer.
Ad van den Bulck, voorzitter
Inleveren kopij voor Waterschans 1,2012
vóór 1 januari 2012
Kerstmis staat alweer
voor de deur en deze
donkere dagen zo
aan het einde van
het jaar nodigen uit
tot contemplatie. Op
internationaal niveau
bezien is dit jaar niet alleen zeer bewogen
geweest, maar we kunnen er zeker van zijn dat
de vele, soms stormachtige gebeurtenissen
in de geschiedenisboeken zullen belanden.
Terugkijkend kunnen we constateren dat 2011
politiek en economisch gezien een uitermate
bewogen jaar is geweest. Ik denk dan bijvoor
beeld aan de revoluties in het Midden-Oosten,
waar in een aantal landen een meer of minder
gewelddadig einde kwam aan vaak jaren
lange dictaturen. De uitwerking daarvan zal
ook doorwerken in 2012 en de jaren daarna.
Dichter bij huis werd en wordt het nieuws
natuurlijk gedomineerd door de eurocrisis. De
uitkomst daarvan is nog niet in zicht. Het was
kortom een gedenkwaardig jaar waar ook door
volgende generaties op gestudeerd zal worden.
Voor wat betreft De Waterschans kunnen
we terugkijken op een prima jaar met als
hoogtepunt het themanummer over de
Markiezinnen, dat het afscheid van Yolande
Kortlever als hoofdredacteur markeerde.
Inmiddels is de redactie al weer druk bezig
met de diverse edities voor 2012, want ook
volgend jaar willen wij u natuurlijk weer
voorzien van vier prachtige Waterschansen
met een gevarieerd aanbod aan onderwerpen
en artikelen. Vanzelfsprekend zal er ruimte
ingepland worden voor de evenementen
rondom '800 jaar stad'. Bovendien zijn we
momenteel druk aan het brainstormen over
een themanummer en ligt er inmiddels een
keur van artikelen op de plank. We hebben
kortom voldoende plannen en aanbod voor het
nieuwe jaar.
Voor u ligt het laatste nummer van 2011
waarin een prachtig artikel van Marco
Vermunt en Lauran Toorians centraal staat.
In deze bijdrage wordt voortgeborduurd op
Wardtaal uit Waterschans-3 waarin Ward
Warmoeskerken naar mogelijke verklaringen
zocht omtrent de Romeinse godenverering in
onze regio.
Rest mij niets anders dan u en de uwen
prettige kerstdagen te wensen. Namens de
hele redactie wens ik u liefdevol en gezond
2012 toe.
De uitgaven van de Geschiedkundige Kring
kunnen mede tot stand komen dankzij het speciale
lidmaatschap van de volgende bedrijven:
DARVI BV
DE BONT Stoffering, Putte
P. JANSEN Installatie Techniek BV
Taxi en toeringcarbedrijf DE KOCK
Natuursteenbedrijf DE KORT
WONEN WEST BRABANT
Hotel en Residence DE DRAAK - A Hampshire Classic
HERREIJGERS Schilderwerken, Monumentenschilders
Mevr. E.M. van den Beemt Bergen op Zoom
Mevr. C.P.J.M. Biesheuvel-van den Eijnden Heinenoord
Mevr. M.A.M. Botermans-Freijser Bergen op Zoom
Mevr. A.G. van den Broek Bergen op Zoom
Dhr. M.V. Bruschke Bergen op Zoom
Dhr. J.F.M. Kuijpers Bergen op Zoom
Mevr. W.J.M. van de Laar-de Groot Bergen op Zoom
Mevr. M. Nieland Bergen op Zoom
Dhr. G.F.G.M. Sommer Bergen op Zoom
Dhr. J. Staps Bergen op Zoom
Mevr. A. Westra-van Delft Tholen
Dhr. J. van Wijk Bergen op Zoom
Dhr. J.A. Witteveen Bergen op Zoom
155
De Waterschans 4 - 2011
.\.k
De Watersthajis i
41ste jöa'rgang n'r. 4, ctecembeT 2011
ISSN 0926-3918
Verschijnt viermaal per jaar
Oplage: 1300 exemplaren
De Geschiedkundige Kring van Stad en Land
van Bergen op Zoom
www.geschiedkundigekringboz.nl
webmaster: Laurijs Weyts:
webteamldgeschiedkundigekringboz.nl
Postbus 280, 4600 AG Bergen op Zoom
Erelid
Dr. W.A. van Ham
Bestuur
Voorzitter:
Ad van den Bulck
Secretaris:
Greetje Hage
Kortemeestraat 11A
4611 TK Bergen op Zoom
tel.: 0164-243144
e-mail: secretarisOgeschiedkundigekringboz.nl
Penningmeester:
Frans Witjes
Londonstraat 2
4611 HW Bergen op Zoom
tel.: 0164-238621
e-mail:
penningmeesterOgeschiedkundigekringboz.nl
Bankrekening 24 05 922
Ten name van:
Geschiedkundige Kring van Stad en Land
van Bergen op Zoom
Contributie 27 euro (minimaal) per jaar
Ledenadministratie
Frans Witjes
zie adresgegevens penningmeester
Overige bestuursleden
Eric Goossen
Jan van Tienen
Willem Vermeulen
Laurijs Weyts
Hilde van den IJssel
Tijdschrift van de Kring
De Waterschans
Redactieleden:
Drs.Jac Backx
Mevr. Tineke van Dam
Drs. Jaap Dekker (redactiesecretaris)
Drs. Nic Grosfeld
Drs. Irene van Kemenade (hoofdredacteur)
Mevr. Marieke Liefting
Drs. Jan Peeters
Redactiesecretariaat
Drs. J. Dekker
Ansjovislaan 27
4617 AN Bergen op Zoom
tel.: 0164-237572
e-mail: j.j.j.dekkerOhome.nl
Toezicht distributie
Frans Witjes
zie adresgegevens penningmeester
Ontwerp
De Werkkamer Bergen op zoom
Layout-vormgeving/druk
Drukkerij Vis Offset
Alphen aan den Rijn
FAUSTD NU MINE
BERGA VICTRIX
Foto omslag: Sint Ninian
op een miniatuur in
een vijftiende-eeuws
getijdenboek dat zou zijn
gemaakt in Schotland,
maar een sterke Gent-
Brugse invloed verraadt.
Edinburgh University
Library MS 42, f. 72v. [Book
of Hours of the Virgin Mary
and St NinianI.
