■nrl
Frank Wierckx
Bergen op Zoom kent net zoals in het verleden, nog steeds een
bloeiende horeca. Daartoe behoorden ook enkele koffiehuizen.
Deze koffiehuizen ontstonden in steden als Bergen op Zoom in
de achttiende eeuw. Een van de eerste vermeldingen van een
koffiehuis te Bergen op Zoom dateert uit 1786.1
ft &CC iV:
N 0 S c H
Afb. 1. Tekening van de voorgevel van het 'Nederlandsch
Koffijhuis' gemaakt door J. ten Have in juli 1903 lCollectie
Het Markiezenhof Historisch Centrum, Bergen op Zoom],
Op 9 februari 1786 vond bij notaris Stouters
de openbare verkoping plaats van een pand
gelegen aan de zuidzijde van de Cromwiel of
Boevestraat, uitkomende aan noordzijde van
de Zuivelstraat. Het pand werd 'De Lange
Gang' genoemd. Voorheen heette het pand 'Het
Maastrichts Koffijhuis'. Enkele dagen later op
17 februari 1786 werd het pand door Anthonij
Lambertus Roels, gehuwd met Johanna Menu,
overgedragen aan Arnoldus Piket (1731-1798).2
Arnoldus Piket verdween snel uit de wereld
van de koffiehuizen en het is zelfs maar de
vraag of Arnoldus dit pand daadwerkelijk
als koffiehuis uitbaatte. Een andere familie
vormde echter in de negentiende eeuw een
ware koffiehuisdynastie in Bergen op Zoom.
De dynastie begint met Jacobus Andriessen
(1733-1816). In de volkstelling van 1812, die
in opdracht van keizer Napoleon Bonaparte
werd gehouden, wordt Jacques Andriessen
genoemd als 'aubergist' (herbergier) op het
adres Boschstraat wijk A nr. 81. In andere
dokumenten wordt als adres Grote Markt wijk
A nr. 81 aangegeven. Dit pand is identiek met
het pand 'Den Enghel' aan de Grote Markt op
de overgang naar de Boschstraat. Volgens de
volkstelling woont Jacques Andriessen daar
met zijn drie ongehuwde kinderen Johanna,
Jean en Maria. Zijn oudste dochter Gregoria
Andriessen en haar echtgenoot Cornelis
Lemmers worden in dezelfde volkstelling ook
De Waterschans 1 - 2012
34
Afb. 2. Foto van de
zuidzijde van de Grote
Markt te Bergen
op Zoom met op de
achtergrond duidelijk
de voorgevel van
het 'Nederlandsch
Koffijhuis'. De foto
werd gemaakt rond
1908 lCollectie
Het Markiezenhof
Historisch Centrum.
Bergen op Zoomj.
Groot* Markt, B«rg*n op Zoom
genoemd. Cornelis Lemmers gaf, evenals
zijn schoonvader, als beroep 'aubergist' aan.
Cornelis woonde in het pand 'De Kroon'
gelegen aan de Boschstraat wijk I nr. 180.3
In de volkstellingen van 1830 en 1840
worden de ongehuwde dochters van Jacobus
Andriessen genoemd. Hun broeder Jean of
Johannes Andriessen overleed reeds in 1824.
De aangevers van zijn overlijden gaven aan dat
Johannes koffijhuishouder was. In 1830 hadden
Maria en Johanna, samen met een knecht
(Johannes de Bakker) en twee diensbodes
(Petronella van Trijen en Cornelia Verduit),
in het pand Grote Markt wijk A nr. 81 een
koffiehuis. In 1840 was alleen Johanna nog in
leven. Haar koffiehuis was ondertussen over
genomen door haar neef Jacobus Lemmers.3
De aangifte voor de successierechten na het
overlijden van de drie dochters van Jacobus
Andriessen geven meer duidelijkheid over de
familie- en bezitsverhoudingen binnen deze
familie van koffiehuisbezitters.4
De twee ongehuwde dochters Maria en
Johanna Andriessen overleden in respectie
velijk 1835 en 1845. Bij het overlijden van Maria
in 1835 was Johanna de enige erfgenaam
van haar zuster. Zij erfde onder andere
twee panden aan de Grote Markt (waar
onder het pand wijk A nr. 81), een pand in de
Steenbergsestraat en het pand 'De Gouden
Leeuw' in de Bosstraat. Na het overlijden van
Johanna in 1845 werd de erfenis verdeeld
tussen de kinderen van haar zuster Gregoria
en haar broers Gabriel en Dingeman. Het
'Nederlandsch Koffijhuis' was op dat moment
niet meer in bezit van Johanna. Zij had het
pand voor haar dood aan haar neef Jacobus
Lemmers verkocht.4
Gregoria Andriessen overleed in 1824; haar
echtgenoot Cornelis Lemmers volgde haar
in 1848. Zij bezaten het pand 'De Kroon' in
de Bosstraat. Hun kinderen waren Jacobus,
Johannes Franciscus, Dymphna, Adriana en
Gabriel Lemmers. Zoals we al eerder gezien
hebben nam Jacobus het koffiehuis van zijn
ongehuwde tantes over. Tot zijn dood in 1867
was hij de uitbater van 'Het Nederlandsch
Koffijhuis' aan de Grote Markt. Hij werd
opgevolgd door zijn zoon Franciscus Michael
Lemmers (1834-1882), zijn dochter Petronella
Gregoria Lemmers (1831-1898) en haar echt
genoot Johannes Baptist Trimbos (1824-1892).
35
De Waterschans 1 - 2012
FAUSTO NUMINE
BERQA VICTRIX
Koffiehuizen
Ben/e/i ch
r
m
