Day ven
Werkgroep Genealogie
Frank Wierckx
Op U december 1736 legden Jacobus Friscus, herbergier in de herberg 'De Blikke
Doos', gelegen aan de huidige Halsterseweg in de heerlijkheid Noordgeest en
zijn huisvrouw Cornelia Free, een verklaring af voor de schepenen van deze
heerlijkheid. Jacobus Friscus verklaarde op 22 oktober 1736 bij Cornelis Smaelen,
bierkruijer, geweest te zijn.1
Ten huize van Cornelis Smaelen ontmoette
Jacobus Friscus Gillis Gijsen, meester kleer
maker. Na eenige discoursen en woordenwis
seling [discussie en gesprek] overeen scheer
[schaar] en scheerslijper te hebben gehadt,
(hebben) sij deponenten [personen die een
verklaring afleggen] gehoordt dat Cornelis
Smaelen tegen Gilles Gijsen sijde dat ten tijde
als hij sergant was, hij 15 ellen cassaaij [wollen
stof] voor een man had gegeeven, waerop
Gilles Gijsen antwoordde gij bent nooit sergant
geweest daar den eerste (Smaelen) op repli
ceerde [antwoordde] voor 5 jaeren de heelbaerd
[hellebaardier] te hebben gedragen en een goet
paspoort te hebben soo [indien] hij die wilde
komen leesen.
Gilles Gijsen vervolgde als gij (Cornelis
Smaelen) soo lang sergant bent geweest wat doet
gij dan hier om 't genade broot te krijgen, kerel,
daer sijn nooit Bergenaers aan de kar, op welk
seggen den eerste genoemde (Cornelis Smaelen)
weder antwoordde en nog sijn Bergenaers en
de karren gegaan voor geit, de eene 3 hondert
guldens en de andere 100 rijcxdaalders, andere 2
hondert guldens.
Gilles Gijsen ging echter verder en sprak
opnieuw zijn ongeloof uit over het militaire
verleden van Cornelis Smaelen 'waer zoudt gij
het van daen gehaelt hebben, gij hebt geen duijt in
de wacht gehad', daar Cornelis Smaelen nogmaels
op antwoordde 'Wat, wat gij, wat ik in mijn sack
gehadt hebbe of nog in hebbe', daer bij voegende
'Manneke, hoe sal ik het nog met U stellen',
gaende hij (Cornelis Smaelen) daerop uijt de
kamer, daer sij tot nog toe in geweest waeren na
de keuken om sijn pijp aen te steken, alwaer sijnde
hebben sij deponenten gehoort dat Gilles Gijsen
uijt de kaemer na de keuken is gekomen en sijn
hooft deur in steekende, heeft geseijt, 'ik gaan vast
na buijten'.
Volgens de verklaring van Jacobus Friscus, de
eerste deponent zei hij tegen Cornelis Smaelen
'Blijf hier sitten want het manneke is dronken en
niet wel te betrouwen' [vertrouwen] dog denselven
(Cornelis Smaelen] sijn pijp aengestoken
hebbende is opgestaen en na buijten gegaen
seggende 'daer is geen guestie [ruzie], hij sal
misschien wat seggen willen'.
Vervolgens verklaarde de tweede deponente
(Cornelia Free) dat de twee nagemelte personen
(Cornelis Smaelen en Gilles Gijsen) met elkaer
handegemeen waeren [vochten] en Cornelis
Smaelen sich met een rotting [rotan wandelstok]
verwerende is komen te vallen waarbij sij depo
nente (Cornelia Free) sag dat Gilles Gijsen hem
(Cornelis Smalen) op het lijf sat sonder echter te
sien dat hij hem gesneden heeft dog heeft gehoort
dat een seeckere haubaert [hellenbaarddrager]
genaemd Coenraet tegen Gilles Gijsen seijde 'Du
verdoemde schelm wilt gij de man vermoorden'
en gesien dat voornoemde [eerder genoemde]
haubaert na zijn degen taste als wanneer den
naegemelte [hierna genoemde] Gilles Gijsen
is opgestaan en door desselfs [zijn eigen] soon
vastgenomen sijnde naer huijs gebragt waer sij
deponenten (Jacobus Friscus en Cornelia Free)
hebben gesien dat Cornelis Smaelen in huijs
gekomen seer bebloet was.
Blijkbaar liep alles toch goed af en kwam het
niet tot een proces. In de archieven werd deze
vechtpartij niet verder genoemd.
Jacobus Friscus behoorde tot een bekende
Bergse familie van kuipers en brouwers. Jacobus
werd op 5 november 1702 te Bergen op Zoom
gedoopt. Hij ging in zijn geboorteplaats in onder
trouw op 13 oktober 1725 en huwde aldaar op 28
oktober 1725 met Pieternella of Cornelia Free,
gedoopt te Bergen op Zoom op 13 december
1705. In 1731 was hij deken van het Bergse
Brouwersgilde. In de overige jaren tussen 1727 en
1734- was hij gezworene van dit gilde.2
De Herberg 'De Bleek Doos' of 'De Blikke
Doos' werd later ook wel 'De Kopere Doos'
genoemd en stond aan het begin van de huidige
Halsterseweg, vlak buiten de Steenbergsepoort.
Noten
De Waterschans 2 - 2012
58
Kaart door H. Adan, gedateerd 1749, van de eerste en de tweede hoek van de heerlijkheid Noordgeest. Geheet onder,
vlak tegen de stadswal ligt de herberg 'De Bleek Doos'. HMC, Archief van de Raad- en Rekenkamer, D 241.
1. Het Markiezenhof Historisch Centrum (MHCl, Bergen op
Zoom, Oud Rechtelijk Archief van de heerlijkheid Noordgeest,
Inv.nr. 570, folia 79, 4 december 1736.
2. J.W.M. Weijts. 'Friscus'. In: De Brabantse Leeuw (1981),
Jaargang XXX, pagina 65-88.
59
De Waterschans 2 - 2012
