Het eerste deel van deze verslaglegging beslaat de periode van 30 november 1926 tot 18 mei 1939 en is getiteld 'Verslag over 12 92 jaar vereenigingsleven van 'Nia Katolika Idealo' te Bergen-op-Zoom'. Het tweede deel dateert van 28 november 1941 en heeft als titel 'Bij het 3de lustrum, verslag over 15 j. RK. Esperantisme in Bergen-op-Zoom.' Beide stukken bevatten deels overlappende en deels aanvullende infor matie over de periode 1926 tot 1942. Geheel overeenkomstig de tijd waarin de verzuiling hoogtij viert, wordt in Bergen op Zoom een katholieke Esperanto-vereniging opgericht.5 De statuten worden door de bisschop goed gekeurd en de vereniging heeft, zoals alle op katholieke leest geschoeide verenigingen, een geestelijk adviseur. In zijn inleiding naar de verslaglegging van het 121/2 jarig bestaan van de vereniging verwoordt Dercks de doelstel lingen van de Esperanto-vereniging dan ook als volgt: 'Het is me 'n waar genoegen U hier iets te kunnen vertellen over ons vereenigingsleven in de afgeloopen 121/2 jaar. Ik doe dat met liefde en toewijding, niet alleen om aan dit feest 'n ietwat officieel en feestelijk karakter te geven maar veel meer nog vanwege mijn innige aanhanke lijkheid aan ons zoo mooi ideaal, het Esperanto in dienst te stellen van onze moeder de H. Kerk en daardoor tevens mede te helpen om deze taal te verbreiden over de geheele wereld in alle rangen en standen en in alle categorieën van het maatschappelijk leven. Feitelijk is het geen ideaal meer, waarvoor we strijden en waarvoor we zullen blijven strijden tot onzen laatsten ademtocht maar het is een reëel iets, 'n iets, dat alreeds lang werke lijkheid is, zij 't dan ook nog maar onder enkele milioenen menschen, de Esperantisten. Dat onze vereeniging 't in 'n plaats als Bergen- op-Zoom reeds 121/2 jaar lang heeft volge houden is opzichzelf alreeds 'n bewijs, dat 't Esperanto niet 'n impuls van 't oogenblik is, niet 'n modegril of iets dergelijks maar 'n hoogst ernstige zaak, waar waarachtig wel iets in zit en dat zeer zeker 'n schitterende toekomst tegemoet gaat ondanks alle tegenwerking, die we ondervonden en die we zelfs nu nog onder vinden.' Vervolgens schetst Dercks het ontstaan en de geschiedenis van de Bergse Esperanto- vereniging. Het prille begin 1910 en de periode 1926 tot 1942 In 1910 richt kapitein der infanterie T.C. van Erp de eerste Bergse esperantistenclub op maar deze is, ondanks haar 52 leden, geen lang leven beschoren: vanwege het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog in 1914 houdt zij op te bestaan. De ontstaansgeschiedenis wordt door Van Erp in 'De Zoom. Nieuws- en Advertentieblad van Bergen op Zoom en Omstreken' op 17 september 1911 uit de doeken gedaan.6 'Verleden jaar begon in onze stad onder bemoedigende vooruitzichten de Esperantobeweging, en er is toen opgericht de R.C. Esperantisten-Vereeniging met 52 leden. Behalve enkele belangstellers, waren de meeste ernstige werkers, die afgescheiden van de nuttige ontspanning, welke de beoe fening van het Esperanto hun gaf, nu hardop getuigen en tevens bewijzen, dat voor de nieuwe hulptaal vooral geldt: 'Leer ze kennen en ge zult ervan houden en bijna altijd vurig propagandist worden.' De Vereeniging heeft in den winter 1910-1911 den eersten cursus gehouden, welke uit 20 lessen bestond met het pakkend resultaat, - en dit is het boven bedoeld nieuwtje - dat een 7-tal leden onzer Vereeniging, gedurende 2 dagen het prachtig geslaagde Internationaal R.C. Esperantisten Congres te 's-Hage bezocht hebbende, zich vlot in de nieuwe wereldhulptaal hebben kunnen uitdrukken en met afgevaardigden uit alle landen daarin hebben kunnen converseeren. En dit waren geen onderwijzers met 3 taaiakten, geen eindexamer's H.B.S. maar gewone zaken- menschen uit den gegoeden middenstand.' Uit een advertentie waarin een propaganda-avond van de 'R.K. Esperantisten-Vereeniging' op 19 september 1911 wordt aangekondigd, blijkt dat bijeen gekomen wordt in de bovenzaal van de R.K. Militairen-Vereeniging in de Potterstraat 27 te Bergen op Zoom.7 Uit een berichtje in dezelfde krant van 22 september blijkt dat de lezing is bijgewoond door 40 personen waar onder een vijftal geestelijken en twee dames. Een nieuwe poging wordt ondernomen op 30 november 1926 wanneer de RK Esperanto- studieclub wordt opgericht door de R.K. Militairen-Vereeniging in Bergen op Zoom. De initiatiefnemers zijn F.J. van der Burgt, Arnold Jordans en Gerrit Johannes Brohm.8 Zij vormen gedurende één jaar het bestuur. Op de De Waterschans 2 - 2012 62 De Esperanto- vereniging te Bergen op Zoom, datum onbekend. algemene ledenvergadering van 25 april 1927 wordt de studieclub een vereniging. De officiële naam luidt 'Katolika Unuigo Esperantista: Nia Katolika Idealo' (NKI).9 Er wordt een bibliotheek opgericht met aanvankelijk slechts één boek, maar die 'na 'n jaar van noesten arbeid 100% vooruit was gegaan, daar zij toen 2 boeken rijk was!' Desondanks betalen de leden voor de instandhouding van de bibliotheek tien cent per maand extra en de voorzitter maar liefst 25 cent. Verder wordt er een spaarkas gevormd en wordt besloten om elke zondag een conver satiebijeenkomst te houden, 'eerst 's avonds, later 's morgens om 10 uur.' De leden komen daarnaast elke dinsdagavond om 20.00 uur bij elkaar. Tenslotte wordt F.J. van der Burgt tot consul van de Internationale Katholieke Esperantistenvereniging, de 'Internacia Katolika Unuigo Esperantista' (IKUE) benoemd. Op 7 oktober 1927 wordt de eerste propa- ganda-avond gehouden met als spreker pater Wigbertus van Zon. De vereniging begint vanaf 31 januari 1928 naar buiten te treden; op die datum wordt namelijk tijdens de algemene ledenvergadering een pers- en propagandacommissie geïnstal leerd. Deze organiseert een lezing door pater Carlo)??) Keller,10 waarna een dameskoor, begeleid door muziek, optreedt. Bovendien is er een tentoonstelling over Esperanto inge richt. Maar dat is nog niet alles: de pers- en propagandacommissie 'zorgde voor 25 dona teurs en incasseerde 'n bedrag van de oude RK. Esperantistenvereeniging te BoZ.' Op 22 maart 1928 wordt kapelaan L. de Weert tot gees telijk adviseur benoemd en worden de statuten door de bisschop van Breda, Petrus Hopmans, goedgekeurd. Vanaf 26 september 1928 komen de leden bijeen in de Hollandsche Tuin aan de Huijbergsestraat. Voor het eerst wordt een examen afgenomen voor het diploma A en van de zeven kandidaten slagen er zes. In 1929 wordt een uitstapje naar Antwerpen gemaakt maar verder gaat dat jaar 'kalm voorbij; er werd weinig prop.laganda] gemaakt, mede vanwege den slechten financieëlen toestand van toen.' Wel belangwekkend is dat in dit jaar een samenwerking tot stand komt met PEN International (PENI), een internationaal overkoepelend orgaan van duizenden schrijvers en uitgevers. 'Het 4de vereen.[igingsjjaar stond er roos kleuriger voor.' Dan wordt een bezoek aan de Hongaarse esperantisten gebracht en vindt er een Hongaarse avond plaats. Tevens worden bezoeken gebracht aan de Esperanto-vereniging Ta Matenstelo' (de Ochtendster) in Roosendaal en aan de wereldtentoonstelling in Antwerpen. 63 De Waterschans 2 - 2012 FAU STD NUMINE BERBA VICTRIX

Periodieken

De Waterschans | 2012 | | pagina 12