Het eerste deel van deze verslaglegging beslaat
de periode van 30 november 1926 tot 18 mei
1939 en is getiteld 'Verslag over 12 92 jaar
vereenigingsleven van 'Nia Katolika Idealo' te
Bergen-op-Zoom'. Het tweede deel dateert
van 28 november 1941 en heeft als titel 'Bij het
3de lustrum, verslag over 15 j. RK. Esperantisme
in Bergen-op-Zoom.' Beide stukken bevatten
deels overlappende en deels aanvullende infor
matie over de periode 1926 tot 1942.
Geheel overeenkomstig de tijd waarin de
verzuiling hoogtij viert, wordt in Bergen op
Zoom een katholieke Esperanto-vereniging
opgericht.5
De statuten worden door de bisschop goed
gekeurd en de vereniging heeft, zoals alle op
katholieke leest geschoeide verenigingen, een
geestelijk adviseur. In zijn inleiding naar de
verslaglegging van het 121/2 jarig bestaan van
de vereniging verwoordt Dercks de doelstel
lingen van de Esperanto-vereniging dan ook als
volgt: 'Het is me 'n waar genoegen U hier iets te
kunnen vertellen over ons vereenigingsleven in
de afgeloopen 121/2 jaar. Ik doe dat met liefde en
toewijding, niet alleen om aan dit feest 'n ietwat
officieel en feestelijk karakter te geven maar
veel meer nog vanwege mijn innige aanhanke
lijkheid aan ons zoo mooi ideaal, het Esperanto
in dienst te stellen van onze moeder de H. Kerk
en daardoor tevens mede te helpen om deze
taal te verbreiden over de geheele wereld in alle
rangen en standen en in alle categorieën van
het maatschappelijk leven.
Feitelijk is het geen ideaal meer, waarvoor we
strijden en waarvoor we zullen blijven strijden
tot onzen laatsten ademtocht maar het is een
reëel iets, 'n iets, dat alreeds lang werke
lijkheid is, zij 't dan ook nog maar onder enkele
milioenen menschen, de Esperantisten. Dat
onze vereeniging 't in 'n plaats als Bergen-
op-Zoom reeds 121/2 jaar lang heeft volge
houden is opzichzelf alreeds 'n bewijs, dat
't Esperanto niet 'n impuls van 't oogenblik
is, niet 'n modegril of iets dergelijks maar 'n
hoogst ernstige zaak, waar waarachtig wel iets
in zit en dat zeer zeker 'n schitterende toekomst
tegemoet gaat ondanks alle tegenwerking, die
we ondervonden en die we zelfs nu nog onder
vinden.' Vervolgens schetst Dercks het ontstaan
en de geschiedenis van de Bergse Esperanto-
vereniging.
Het prille begin 1910 en de
periode 1926 tot 1942
In 1910 richt kapitein der infanterie T.C. van
Erp de eerste Bergse esperantistenclub op
maar deze is, ondanks haar 52 leden, geen
lang leven beschoren: vanwege het uitbreken
van de Eerste Wereldoorlog in 1914 houdt
zij op te bestaan. De ontstaansgeschiedenis
wordt door Van Erp in 'De Zoom. Nieuws-
en Advertentieblad van Bergen op Zoom
en Omstreken' op 17 september 1911 uit de
doeken gedaan.6 'Verleden jaar begon in onze
stad onder bemoedigende vooruitzichten de
Esperantobeweging, en er is toen opgericht
de R.C. Esperantisten-Vereeniging met 52
leden. Behalve enkele belangstellers, waren
de meeste ernstige werkers, die afgescheiden
van de nuttige ontspanning, welke de beoe
fening van het Esperanto hun gaf, nu hardop
getuigen en tevens bewijzen, dat voor de
nieuwe hulptaal vooral geldt: 'Leer ze kennen
en ge zult ervan houden en bijna altijd vurig
propagandist worden.' De Vereeniging heeft
in den winter 1910-1911 den eersten cursus
gehouden, welke uit 20 lessen bestond met
het pakkend resultaat, - en dit is het boven
bedoeld nieuwtje - dat een 7-tal leden onzer
Vereeniging, gedurende 2 dagen het prachtig
geslaagde Internationaal R.C. Esperantisten
Congres te 's-Hage bezocht hebbende, zich vlot
in de nieuwe wereldhulptaal hebben kunnen
uitdrukken en met afgevaardigden uit alle
landen daarin hebben kunnen converseeren. En
dit waren geen onderwijzers met 3 taaiakten,
geen eindexamer's H.B.S. maar gewone zaken-
menschen uit den gegoeden middenstand.' Uit
een advertentie waarin een propaganda-avond
van de 'R.K. Esperantisten-Vereeniging' op
19 september 1911 wordt aangekondigd, blijkt
dat bijeen gekomen wordt in de bovenzaal van
de R.K. Militairen-Vereeniging in de Potterstraat
27 te Bergen op Zoom.7 Uit een berichtje in
dezelfde krant van 22 september blijkt dat de
lezing is bijgewoond door 40 personen waar
onder een vijftal geestelijken en twee dames.
Een nieuwe poging wordt ondernomen op 30
november 1926 wanneer de RK Esperanto-
studieclub wordt opgericht door de R.K.
Militairen-Vereeniging in Bergen op Zoom.
De initiatiefnemers zijn F.J. van der Burgt,
Arnold Jordans en Gerrit Johannes Brohm.8 Zij
vormen gedurende één jaar het bestuur. Op de
De Waterschans 2 - 2012
62
De Esperanto-
vereniging te Bergen
op Zoom, datum
onbekend.
algemene ledenvergadering van 25 april 1927
wordt de studieclub een vereniging. De officiële
naam luidt 'Katolika Unuigo Esperantista: Nia
Katolika Idealo' (NKI).9 Er wordt een bibliotheek
opgericht met aanvankelijk slechts één boek,
maar die 'na 'n jaar van noesten arbeid 100%
vooruit was gegaan, daar zij toen 2 boeken rijk
was!' Desondanks betalen de leden voor de
instandhouding van de bibliotheek tien cent per
maand extra en de voorzitter maar liefst 25
cent. Verder wordt er een spaarkas gevormd
en wordt besloten om elke zondag een conver
satiebijeenkomst te houden, 'eerst 's avonds,
later 's morgens om 10 uur.' De leden komen
daarnaast elke dinsdagavond om 20.00 uur
bij elkaar. Tenslotte wordt F.J. van der Burgt
tot consul van de Internationale Katholieke
Esperantistenvereniging, de 'Internacia Katolika
Unuigo Esperantista' (IKUE) benoemd.
Op 7 oktober 1927 wordt de eerste propa-
ganda-avond gehouden met als spreker pater
Wigbertus van Zon.
De vereniging begint vanaf 31 januari 1928 naar
buiten te treden; op die datum wordt namelijk
tijdens de algemene ledenvergadering een
pers- en propagandacommissie geïnstal
leerd. Deze organiseert een lezing door pater
Carlo)??) Keller,10 waarna een dameskoor,
begeleid door muziek, optreedt. Bovendien is
er een tentoonstelling over Esperanto inge
richt. Maar dat is nog niet alles: de pers- en
propagandacommissie 'zorgde voor 25 dona
teurs en incasseerde 'n bedrag van de oude RK.
Esperantistenvereeniging te BoZ.' Op 22 maart
1928 wordt kapelaan L. de Weert tot gees
telijk adviseur benoemd en worden de statuten
door de bisschop van Breda, Petrus Hopmans,
goedgekeurd. Vanaf 26 september 1928 komen
de leden bijeen in de Hollandsche Tuin aan de
Huijbergsestraat. Voor het eerst wordt een
examen afgenomen voor het diploma A en van
de zeven kandidaten slagen er zes.
In 1929 wordt een uitstapje naar Antwerpen
gemaakt maar verder gaat dat jaar 'kalm
voorbij; er werd weinig prop.laganda] gemaakt,
mede vanwege den slechten financieëlen
toestand van toen.' Wel belangwekkend is dat in
dit jaar een samenwerking tot stand komt met
PEN International (PENI), een internationaal
overkoepelend orgaan van duizenden schrijvers
en uitgevers.
'Het 4de vereen.[igingsjjaar stond er roos
kleuriger voor.' Dan wordt een bezoek aan de
Hongaarse esperantisten gebracht en vindt er
een Hongaarse avond plaats. Tevens worden
bezoeken gebracht aan de Esperanto-vereniging
Ta Matenstelo' (de Ochtendster) in Roosendaal
en aan de wereldtentoonstelling in Antwerpen.
63
De Waterschans 2 - 2012
FAU STD NUMINE
BERBA VICTRIX