1917] en op het andere, rechter bord: 'Donacita
al la urbo la 29an de julio 1933' (Geschonken
aan de stad 29 juli 1933). Mabesoone vermeldt
nog dat de oorspronkelijke borden van zwart
marbriet zijn vervaardigd waarin de tekst in
goudkleur is aangebracht.
Aan M.F. Santuz wordt prijsopgave gevraagd,
maar het staat al vast dat de bol in Italië
gemaakt dient te worden. Op 12 april 1970
dient Santuz een offerte voor de restau
ratie van het Esperanto-monument in. Deze
bedraagt f 7728,-. De restauratie bestaat uit
drie delen: het verwijderen van de globe en deze
vervangen door een nieuwe, wederom uitge
voerd in Venetiaans glasmozaïek. De verweerde
bovenlaag van het voetstuk en de kolom waar
nodig schoonmaken en herstellen en tenslotte
het voetstuk voorzien van twee tekstplaten van
marbriet met goudkleurig opschrift. Op 16 april
1970 stelt de directeur van gemeentewerken
B&W van de offerte in kennis en vraagt: 'Gaarne
zal ik van uw College vernemen of u tot repa
ratie wilt overgaan.'
Op 1 mei 1970 richten B&W een brief aan de
FEN in Utrecht waarin zij memoreren het
monument destijds als schenking te hebben
aanvaard van de toenmalige plaatselijke
Esperanto-vereniging. Door allerlei weersin
vloeden is het monument dusdanig aangetast
dat 'thans reparatie dringend noodzakelijk
is.' Voorts wordt het bedrag van de offerte
genoemd en de kopie ervan bijgevoegd. B&W
concluderen dan: 'Wij zijn echter van oordeel
dat de uitgave van een dergelijk bedrag aan
dit herstel niet verantwoord is. Op grond van
het vorenstaande verzoeken wij U ons mede te
delen of U van mening bent dat het monument
voor dit bedrag moet worden hersteld en zoja
of U bereid bent in deze voor de gemeente te
hoge kosten een bijdrage te verlenen.' Een brief
met het antwoord van de FEN ontbreekt in het
archief maar uit een voorstel aan de gemeen
teraad op 2 juli 1970, blijkt dat de Federatie op
19 mei heeft geantwoord en 'met onze ziens
wijze te kunnen instemmen, en de beslissing
omtrent hetgeen met het monument dient te
geschieden, aan de gemeente' overlaat. Daarop
dient de directeur van gemeentewerken op 23
juni 1970 bij B&W een gespecificeerde prijs
opgave van f 4-,032,- in, voor 'het slopen van het
Zamenhof-monument'. Dat het menens is, blijkt
uit een door burgemeester L.J.M. van de Laar
en secretaris P.J. Pauwels opgesteld 'Voorstel
tot het beschikbaar stellen van een krediet voor
het verwijderen van het Esperanto-monument'
ten behoeve van de gemeenteraad op 2 juli 1970.
Met ballpoint staat op het stuk geschreven 'Niet
doorgegaan.'
B&W verzoeken op 17 augustus 1970 de
directeur van gemeentewerken het Esperanto-
monument voor niet meer dan f 1500,- exclusief
BTW te laten repareren. Op 19 oktober 1970
antwoordt de directeur dat dit niet mogelijk
is, gezien de toestand waarin het monument
verkeert. Hij onderbouwt zijn mening met
drie foto's. Hij concludeert tevens: 'Ik moet U
Schade aan het glasmozaïek van de wereldbol van het Esperanto-monument in Bergen op Zoom, circa 1970 [Collectie: het MHC],
De Waterschans 2 - 2012
72
Het Esperanto-monument in Bergen op Zoom, 1999 [Foto: Alfred van Wilgenburg].
daarom in overweging geven het monument
óf te slopen óf het nodige krediet voor herstel
beschikbaar te stellen.'
1973-1977: Herstelwerkzaamheden tot
behoud van het Esperanto-monument24
Op 29 oktober 1970 wordt hetzelfde voorstel van
2 juli 1970 wederom door burgemeester Van
de Laar en gemeentesecretaris Pauwels bij de
gemeenteraad ingediend.
Maar afbreken stuit op weerstand en het hoofd
van de afdeling bouw- en woningtoezicht laat
door de firma Holonite proeven uitvoeren voor
het aanbrengen van materiaal op de grondstof
waaruit het Esperanto-monument is samenge
steld. 'Deze proeven duren nog wel een maand.'
In januari 1971 zal prijsopgave worden gedaan.
Wat er daarna is gebeurd, is niet in het archief
terug te vinden.
In 1973 vraagt E.G.H. Hartel, wethouder van De wereldbol van het Esperanto-monument in Bergen op
Ruimtelijke Ordening, nogmaals advies aan Zoom, 1999 [Foto: Alfred van Wilgenburg].
73 De Waterschans 2 - 2012
