atelier van Van Wilgenburg vervaardigd.
Na het strippen van het monument blijkt de
toestand zorgelijk te zijn. De heer S.C. van
den Broek van International Engineering
Consultants for Restoration Technology B.V.
(hierna: IECRT) wordt geconsulteerd. Aan de
hand van deze inspectie en proeven, genomen
met drie monsters van het vrijgekomen mate
riaal, wordt het advies uitgebracht 'om gebruik
te maken van een open en poreuze restauratie
mortel in plaats van alleen een gewone cement-
mortel. Indien men een cementmortel zou
kiezen voor de herstelwerkzaamheden zal het
voor de aanwezige zouten niet mogelijk zijn om
vrij uit de oude constructie te dringen. Hierdoor
zal er zich achter de reparaties een kristal
lisatie plaatsvinden die tot grote expansie zal
zorgen. Neemt men echtereen open en poreus
materiaal dan zullen de zouten door de repa
ratiemortel, die als het ware een buffer vormt,
getransporteerd kunnen worden waardoor u
geen expansiedruk opbouwt.' De problemen
aan het monument zijn volgens IECRT veroor
zaakt doorvocht dat zich heeft opgehoopt
door 'een soort chloorrubberverf, dat de beton
een tijdlang hermetisch heeft afgesloten.' Het
betreft hier de laag verf die in de jaren zeventig
van de vorige eeuw ter conservering is aange
bracht. Overeenkomstig de conclusie van
bovengenoemd adviesbureau wordt de restau
ratie met een open, poreus en zout- en vochtre-
gulerende mortel, de zogeheten gemodificeerde
Jahn M90 betonrestauratiemortel, uitgevoerd.
De wederonthulling op 9 september 2000
Op zaterdag 9 september 2000 is het zover:
67 jaar na de onthulling van het eerste
Esperanto-monument in Nederland te Bergen
op Zoom door de dochter van de ontwerper
van het Esperanto, Lidja Zamenhof, wordt het
ingrijpend gerestaureerde monument wederom
onthuld, ditmaal door de kleinzoon van Dr. L.L.
Zamenhof, Dr. L.C. Zaleski-Zamenhof. Mario
Santuz die in 1933 op zestienjarige leeftijd als
esperantist en mede-eigenaar van een terraz-
zobedrijf het monument heeft ontworpen en
vervaardigd, is met zijn vrouw vanuit Italië over
gekomen om deze plechtigheid bij te wonen.
De genodigden komen om 15.00 uur bijeen in
het Stadhuis aan de Grote Markt. Om 15.10 uur
houdt Piet van den Kieboom, wethouder van
cultuur, een welkomstwoord. Na in het kort
de totstandkoming en de geschiedenis van
het monument te hebben geschetst, stelt hij
'Het monument legt getuigenis af van de eens
bloeiende Esperanto-vereniging die in Bergen
op Zoom actief was en zo is de stad een fraai
historisch monument rijker geworden.'
Wim Jansen, die namens Esperanto
VANDAAG
BMEhmb
De wederonthulling van het Esperanto-monument
opgeluisterd door Harmonie Concordia, 9 september 2000.
De Waterschans 3 - 2012
102
cmm»-i
De wederonthulling van het Esperanto-monument, 9 september 2000.
103
De Waterschans 3 - 2012
FAUSTO NUMINE
BERGA VICTRIX
IIMIU HMIC 41 M'< I.UlHtSMC
4tru< it uttMw rtifutic
IV))1)1)
