IN
ft
™T-
a
duurde tot 1648. Een gebied in deze omgeving
wordt aangeduid met 'Kapellebrug', dat is: de
brug bij de kapeL
Een balk in het Markiezenhof
Naast de tekst over de herkomst van Colfs staat
op de deur in de poort een afbeelding van een
zeer deftige meneer, gekleed in de mode van
de biedermeiertijd, dat is rond 1820. De hoge
hoed, het haar, de lange pijpensteel, het vest, de
pandjesjas, de rotanstok, de kuitbroek, alle ken
merken van de mode uit zijn tijd zijn herkenbaar.
De vaardigheid waarmee Colfs zijn personalia
gekerfd heeft doen me vermoeden dat hij ook de
kunstenaar van de deftige heer is.
va'
De twee teksten en de afbeelding lijken bij el
kaar te horen. Ik denk dan ook dat hij zichzelf
aan de ene kant spottend neerzet als een niks-
nut, een manneken pis, en daarnaast een beeld
maakt van de deftige meneer die hij hoopt te
worden door de kolonie in Drenthe.
Op de site van het Markiezenhof staan ook foto's
uit de Gevangenpoort. Eén ervan is van een balk
met daarin gekerfd een gekruisigde Christus
met herhaaldelijk daarbij de naam Kolfs. Details
zijn goed herkenbaar: er is een hof van olijven,
een schedelplaats Golgotha (Calvarieberg), een
lichaam met doornenkroon aan een kruis, een
wond in de zijde en een lans.
Zoals meestal zie je bij de kruisiging ook de let
ters INRI. Interessant is ook de aanwezigheid
van het IHS- symbool met een kruis op de mid
delste letter zoals dat ook boven de preekstoel
in de Grote of Gertrudiskerk staat.9
Er staat een jaartal onder dat 1823 zou kunnen
zijn en de manier waarop zijn naam geschreven
is maakt het zeer aannemelijk dat het dezelfde
F. Kolfs is.
Aan de andere kant van de balk staat een soort
gendarme op een paard, een hand aan de teugel
en de andere houdt een blote sabel vast. In 1825
is het gebruikelijk dat de marechaussee inge
schakeld wordt bij arrestaties van bedelaars
(zie voetnoot 4). Misschien is één van de twee
eerder genoemde marechaussees hier afge
beeld. Op de balk zijn nog meer inscripties te
zien, van Colfs en van anderen.
Op de site wordt de balk toegeschreven aan de
Gevangenpoort. Navraag bij het Markiezenhof
leerde me dat bedoelde balk met inkervingen
vanuit de poort naar het Markiezenhof is ge
bracht.
In galerij vijf is een gang aangepast aan de sfeer
van de tentoongestelde martelwerktuigen en
het verhaal over de heks Cornelia Simons die in
1650 in de Gevangenpoort werd opgesloten. En
Geheel links, een Calvarieberg op de balk in het
Markiezenhof.
Op de balk beeldt Colfs een gendarme af in dezelfde stijl als
de deftige meneer op de deur in de poort.
De Waterschans 3 - 2012
88
Colfs schrijft dat hij in 1823 in kot zit met vrouw en kind en
dat hij woont S.I.Sten Au capel.
daar is de balk! Het is echt dezelfde F. Kolfs als
in de poort. Zijn naam en de tekeningen staan er
meerdere keren op.
Gelukkig is er in het archief wel een hoge reso
lutiefoto van de betreffende balk beschikbaar.
Met het fotobewerkingsprogramma Paintshop
zijn de teksten leesbaar te maken en de afbeel
dingen recht te zetten. Opvallend is ook hier
weerde manier waarop hij de mensen in slipjas
afbeeldt (zelfs de marechaussee te paard). Voor
mij is het nu zeker dat hij ook de tekenaar is van
de man in biedermeiermode op de deur in de
poort. Opmerkelijk is ook dat hij een paar keer
verwijst naar Sint-Janssteen, (als S.I.Sten). Ook
het 'manneken pis' komt hier terug. Eén tekst is
zelfs te lezen als: wonend in St Jansteen. En de
verklaring dat hij 'in Kot' zit met vrouw en kind.
Veroordeeld wegens bedelen?
Ik begon het zoeken naar een veroordeling c.q.
arrestatie. Maar de juiste vraag is niet: 'Waar
voor is hij veroordeeld?', maar: 'Wat bracht hem
en zijn gezin in de poort?' En dat levert een heel
andere invalshoek.
Om ten tijde van Colfs, 1823 dus, met het pro
bleem van de armen om te gaan, was het nuttig
dat zwervers opgeborgen konden worden op
gezag van de lokale overheid. Efet Koninklijk
Besluit daarover is van 6-11-1822.10 Daarvoor
was geen rechtszaak en geen veroordeling
nodig. Die hoef ik dus ook niet te zoeken want
een besluit van het stadsbestuur volstond. Voor
mij is het nu duidelijk: bedelen bracht het gezin
in de poort.
Taalspel, spelling en een oude kapel
Bij het begin van mijn onderzoek stuurde ik een
e-mail naar het archief van de gemeente Hulst
met de vraag of men wist wat 'manneken pis
van de ae capel sinte ians stenen' zou kunnen
betekenen en kreeg van archivaris Antoin Prin
sen als antwoord een verwijzing naar de oude
kapel van Onze Lieve Vrouw van Tereecken en
naar de wijk die ernaar genoemd is: Kapelle
brug.
Opvallend is dat Colfs op de deur de letters 'AE
CAPEL' gebruikt en op de balk gebruikt hij 'AU
CAPEL'. Er staan meer tekstfouten in zijn stuk,
dus erg taalvaardig was hij niet. De schrijfwijze:
'au', is gemakkelijk uit te spreken als [aawj. In
dialect is dat de normale uitspraak voor het
woord 'oud'. Zou 'ae capel' te lezen zijn als een
[aawu]? Dan wordt de betekenis: 'Manneken Pis
van d'Ouwe Kapel in Sint Jansteen'. Die plaats
bestaat, zoals bevestigd is door Antoine Prin
sen. Bij mijn bezoek aan het archief in Hulst ga
ik natuurlijk een kaarsje opsteken in de kapel
van Onze Lieve Vrouw van Tereecken. Het in
formatiebord bij de kapel zegt dat de kapel ter
plaatse 'ou kapel' genoemd wordt.
'De Ae Capel Sinte Jans Stenen' is dus een to
poniem van een werkelijk bestaande plaats,
hoewel de kapel in 1823 feitelijk niet bestaat,
en maakt duidelijk dat hij met die scheldnaam,
'Manneken Pis', zichzelf bedoelt. Als au en ae
door hem gebruikt worden als schrijfwijze voor
de klank ou en hij voor de oe-klank de letter u
KAPEL O.L.V. VAN TEREECKEN
In 1459 was er reeds sprake van een kapel 'Onse
Vrouwe Ter Eecken' nabij de brug over de Gentsche
Vaart, de vaarweg tussen Hulst en Gent. Het was
toentertijd een belangrijk bedevaartsoord. In 1578
werd de kapel van Ter Eecken verwoest. In 1632
werd ze herbouwd door Legier Cardon. pastoor-deken
van Hulst. Bij het Beleg van Hulst in 1645 werd de
kapel verlaten.- ze werd afgebroken tussen 1657 en
1686. In 1933 zijn de fundamenten van 'd' Ou' kapel'
opgegraven. De huidige kapel is in 1935 ingezegend,
gerestaureerd door vrijwilligers in 1990
Informatiebord in Sint Jansteen bij de kapel van OLV van
Tereecken.
89
De Waterschans 3 - 2012
EAU STG NUMINE
BERGA VICTRIX
m
m
