lYl/l
tehtoohstellisg
Werkgroep Genealogie
■v Tr i
1W1HN tunröiw, vee en werktuigen,
landbouw, tuinbouw en veeteelt,
bergen op zoom,
"f' ZA»»P>-m.
Frank Wierckx
Een eeuw geleden, in 1912, werd de Bergse afdeling van de Noordbrabantse Christelijke
Boerenbond (NCB) opgericht. Dit betekent niet dat ervoor 1912 geen organisatie bestond voor
de land- en tuinbouw, maar 1912 is wel het jaar waarin een organisatie werd opgericht voor alle
Bergse hoveniers. Eerder bestond in het arrondissement Breda de Maatschappij van Landbouw,
Tuinbouw en Veeteelt.
In 1865 organiseerde de Maatschappij van
Landbouw, Tuinbouw en Veeteelt in het ar
rondissement Breda een tentoonstelling van
"Voortbrengselen van Land- en Tuinbouw, Veen
en Werktuigen". Deze tentoonstelling werd ge
lijktijdig met de algemene vergadering van deze
maatschappij gehouden op 14 september 1865
ten huize van Jacobus Lemmers in het 'Neder-
landsch Koff ijhuis'. 'Het Nederlandsch Kof f ij -
huis' was gevestigd aan de Grote Markt, in het
pand 'Den Enghel', de later Roxy Bioscoop.1
Het programma werd gedrukt bij Jacobus Ar-
noldus Verkouteren te Bergen op Zoom. Een
exemplaar van dit programma is in het bezit
van de auteur. De inhoud van het programma
bestaat uit het reglement voor de inzenders
voor de tentoonstelling, een overzicht van de
tentoongestelde voortbrengselen, de prijzen en
de aankondiging voor het diner na afloop van de
tentoonstelling. Dit diner kostte f2.50 met inbe
grip van een halve fles wijn. Dit was in 1865 voor
velen gelijk aan een weekloon.
De Maatschappij van Landbouw, Tuinbouw en
Veeteelt was een organisatie van de elite, niet
van de kleine landbouwers en hoveniers. Dit
blijkt duidelijk uit de samenstelling van de Com
missie van Regeling. Deze bestond uit de heren
Daverveldt, de Geep, Verhagen, Vergroesen en
Moors.
De Waterschans 3 - 2012
De familie Daverveldt was mede-eigenaar van
suikerfabrieken te Bergen op Zoom (Daverveldt
Co) en Oudenbosch (Daverveldt, Binck Co).
Zij behoorden tot de financiële elite van West-
Brabant.2 De heren Laurentius Christianus de
Geep en de advocaat Mr. Jacobus Catharinus
Verhagen waren actief in de Bergse gemeen
tepolitiek. In het programma wordt op pagina
negen vermeld, dat Mr. J.C. Verhagen wethou
der was. Bij het overlijden van L.C. de Geep te
Brussel, op 22 februari 1872, werd vermeld dat
hij lid was van de gemeenteraad. In de akte,
waarvan een afschrift werd opgenomen in het
overlijdensregister van de gemeente Bergen op
Zoom, werd ook zijn beroep vermeld: grond
eigenaar. Zijn grootvader Louwerens de Geep
en overgrootvader Petrus de Geep waren in de
achttiende eeuw notaris te Bergen op Zoom.3
De twee overige leden waren de heren Vergroe
sen en Moors. Petrus Johannes Vergroesen was
volgens zijn huwelijksakte in 1843 kandidaat
notaris. Volgens het bevolkingsregister van de
gemeente Bergen op Zoom was ook hij lid van
de gemeenteraad. Godefridus Moors woonde
in Hoogerheide en was van 1852 tot zijn dood in
1888 burgemeester van de gemeente Woens
drecht.3,4
Het programma van de tentoonstelling geeft
een overzicht van de gewassen, die op de ten
toonstelling gepresenteerd werden. Het waren
Buh'uur D°ïr "ecu,'J
r n v u n h I»*
VOORTBRENGSELEN V AN
db maatschappij van
op DEN 14 SEPTEMBER 1805.
i?"* #«<iouk
WteiiBu»*Z7T'
u,e Prih (M,nslc'ns so ,vi. Jy"°°x Pt.iVTsoevAv
S,C «V. DERGRO™pLOBG
Cover en bladzijde uit het pogrammaboekje van de
landbouwtentoonstelling te Bergen op Zoom op 14 september 1865.
onder andere wintertarwe, winterrogge, win-
tergerst, haver, boekweit, kanariezaad, mul
vogelzaad, meekrap en vele andere gewassen.
Daarnaast waren er prijzen voor moes- en tuin
zaden, groentezaden en bloemen (geraniums en
fuchsias). Opvallend voor Bergen op Zoom is dat
de asperge volledig ontbreekt in dit programma.
Ook vee kon bekroond worden, bijvoorbeeld de
beste dekhengst, rijstier, beer en springram.
Kortom, een zeer divers programma, met voor
elk wat wils. Voor iedere categorie werd een
prijs ter beschikking gesteld. Ook degenen die
prijzen ter beschikking stelden behoorden tot
de elite, bijv. De heer Baron van den Borch ge
noemd Rauwenvoort, Jonkheer Six en Z.K.H.
Prins Frederik.
Dit was dus duidelijk een tentoonstelling voor
de rijken en welgestelden in het arrondisse
ment Breda. Slechts weinig hoveniers zullen
deze tentoonstelling bezocht hebben. Ten eer
ste hadden de hoveniers weinig binding met
de leden van de Commissie van Regeling. Ten
tweede zullen ook de tentoongestelde gewassen
en werktuigen de gemiddelde hovenier weinig
geïnteresseerd hebben. De tentoonstelling was
hoofdzakelijk gericht op grootschalige land
bouw; dit in tegenstelling tot het kleinschalige
hoveniersbedrijf met zijn veelvoud aan gewas
sen. Als laatste punt moet nog opgemerkt wor
den dat de datum, 14 september 1865, midden
in de oogsttijd viel en de hoveniers druk doende
waren hun gewassen te oogsten.
Noten
1. F. Wierckx. "Koffiehuizen te Bergen op Zoom". In: De
Waterschans 1 (2012), 34-36.
2. A. Hallema. "Van biet tot suiker", pag. 224-225, Baarn,
Uitgeverij Schuijt N.V. (1948), 224-225
3. Het Markiezenhof Historische Centrum (MHC), Bergen op
Zoom, Bevolkingsregister, Akten van de Burgerlijke Stand
4. A. Delahaye, W. van Ham, R. Jacobs. "Woensdrecht en
Hoogerheide, kleine geschiedenis van een historische
tweeling, Woensdrecht (1984), 120-129.
93
De Waterschans 3 - 2012
De L
li
U,c ''rijs. r '""-"I*b ras
I, en Zi,„ m'üstCnc
*k L FmorZ" *«dnitle uil }area Oud'
A-o
VOOR i)E
VAN
TK HOEPEN VAN WEOE
IN HET ARRONDISSEMENT BREDA.
binnen de stad
Oodcr \L ""geloofd rf„
l°* Oor tZD 'leer
B8.1 O... ae*t<keliag
StR'XGnAM a
tedaillc '!aV.
IH' «oor e
K'ïfc en as}"
|fe,Vfen 8er«eo op ZoD' door het Gf.
"as-
j "eel. door (le(
■If'' (1 Uaa'l ca 4
''Iceline
'sen.
'"e °'G" £iElPl'OEG
Sde r Ui,geloor
°°r 2 V P.WJ
""geloofd door hel
Ao. es "oordb.
2de aitge,
üi,ge'-
n" "Du ""geloofd a
a °P Zoom. het
