Zt/F
nztzir
VOJF
~dy tuutr
'ZF.
Hoe een Bergs meisje het middelpunt
van de wereldpolitiek wordt
(1937 - 1956)
De Waterschans 4 - 2012
136
Tineke Fopma
7
O
Afb. 1: Portretfoto's van Bertha. Collectie Archief Het Markiezenhof Historisch Centrum (hierna; MHCl
Op 1 augustus 1950 vindt in Maleisië de huwe
lijksceremonie plaats tussen Inche Mansor
Adabi, een 22-jarige moslim, en Nadra, een
dertienjarig Nederlands meisje, christen van
geboorte. De kranten staan er vol van en ook
in Bergen op Zoom volgt men deze gebeurtenis
met bovengemiddelde belangstelling.
Het is de start van de geschiedenis van Bertha
Hertogh, levensbepalend, die in 1950 zelfs bijna
uitmondt in een burgeroorlog in Singapore.
Wat is hieraan vooraf gegaan?
Deze 'huwelijksvoltrekking' is het dieptepunt
in een reeks rechtszaken over de voogdij van
Nadra. Nadra is de moslimnaam van Maria
Huberdina Hertogh (roepnaam Bertha), geboren
op 24 maart 1937 in Tjimahi (Cimahi) op Java
(Nederlands-lndië), als derde kind van Adrianus
Petrus Hertogh, geboren in Willemstad, en
Adeline Hunter, geboren in Solo op Java.
Vader Hertogh was in september 1924 als
soldaat van het Koninklijk Nederlandsch-
Indisch Leger (KNIL) naar Nederlands-lndië
gezonden. In 1942 werd het Aziatische deel van
de wereld volop bij de Tweede Wereldoorlog
137
De Waterschans 4 - 2012
FAUSTO NUMINE
BERGA VICTRIX
51. Josje Schnitzeler, Status opz'n Hollands. De bewoners van
het Lange Voorhout en hun buitenplaatsen en tuinen tussen
1650 en 1750 (scriptie UU Utrecht, 2011; http://igitur-archive.
library.uu.nl] Bijlage 1, p. 2.
52.Informatie over hem of over dit huwelijk is schaars,
maar zie: http://histfam.familysearch.org/getperson.
php?personlD=l77476&tree=Welsh. Indien deze informatie
juist is, leefde hij van circa 1600 tot ergens tussen 21 juli 1661
en 16 mei 1666 en was dit ook voor hem een derde huwelijk.
53.Schnitzeler, Status op z'n Hollands, Bijlage 1, 2, geeft de
naam als 'van Wemvee'.
56.Lord Willoughby, geciteerd in diverse biografische woorden
boeken.
55.A.H. Dodd, Stuart Wales. The Social Order [Cardiff 1991;
herdruk van een hoofdstuk uit Dodd, Studies in Stuart
Wales. Cardiff 1952), 8, stelt dat het Wels in Wales tot zeker
halverwege de zeventiende eeuw de algemene omgangstaal
was voor alle lagen van de bevolking, ook in het uiterste zuid
oosten van het land.
56.Citaat bij Juten, 'Genealogische aanteekeningen', 210.
57. Duncan Caldecott-Baird, The Expedition in Holland, 1572-1574.
The Revolt of the Netherlands: the early struggle for indepen
dence, from the manuscript by Walter Morgan (Londen 1976). Er
bestaat van deze uitgave ook een Nederlandse vertaling.
58.Zie G.J. Williams, Barddoniaeth neu brydyddiaeth gan Wiliam
Midleton (Caerdydd Cardiff] 1930). Mary, de zuster van
Philip Sydney en zelf ook dichteres, was getrouwd met
Henry Herbert. Verder over hem Gruffydd Aled Williams,
'Wiliam Midleton, bonheddwr, anturiwr a bardd', Denbighshire
Historical Society Transactions 26 [1975] 76-116; en idem,
'William Midleton, Elizabethan poet and privateer', Cymru a'r
Mor/Maritime Wales 1 (1976) 11-21.
59. De gegevens in deze alinea vooral uit de biografische naslag
werken als in noot 7 hierboven.
60.Over deze Loyds ook Dodd, Stuart Wales, 36-37. Over De
Gomme: Andrew D. Saunders, Fortress Builder. Bernard de
Gomme, Charles U's military engineer (Exeter 2006).
61. Hans Koopmanschap (red.), In Dongen stond een huis. De heer
lijkheid Dongen in de Middeleeuwen ITilburg 20051 90; Martin
J.L. de Ruyter, Dongen. Wetenswaardigheden van een passage
(Dongen 1972) 68-51. Het graf van Lloyd is in de negentiende
eeuw geruimd.
62. Bert Kalter, 'Het Lint - Laurentiuskerk tot Hoge Ham 2', De
Wazerweijen 121 (2011) 20-29 (pp. 22-23).
63.Het testament bevindt zich in het Public Record Office en is te
vinden via www.documentsonline.pro.gov.uk.
66.J.A. Worp, De briefwisseling van Constantijn Huygens 3. RGP
21 ('s-Gravenhage 1916) 197 (brief nr 2779). De brief is in
het Frans. In een noot op basis van 'den heer Wakker' wordt
gezegd dat kapitein Flud waarschijnlijk David Flud is, 'die
sedert 1621 kapitein was'. Dit lijkt dus niet juist te zijn.
65.J.A. Worp, De briefwisseling van Constantijn Huygens 6. RGP 26
('s-Gravenhage 1915) 237 (brief nr 6168, opnieuw aan Amalia
van Solms en in het Frans).
66.J.S. Clarke, The Life of James the Second, King of England
&c. (Londen 1816) I, 253 (het Dictionary of National Biography
verwijst naar p. 283, wat niet juist is).
67. Percy Enderbie, Cambria triumphans; or, Brittain In its perfect
luster, shewing the origin and antiquity of that illustrious nation,
the succession of their kings and princes, to King Charles of
happy memory; The description of the countrey; The history of
the antient and moderne estate; The manner of the investure of
the princes, with the coats of arms of the nobility (Londen 1661).
68.Geciteerd naar William G. Scroggins, Leaves of a Stunted
Shrub. Volume two: Genealogy of the Scrogin-Scroggins Family
(Cockeysville MD, 2009) 387-388 (beschikbaar in Google
Books), waar wordt opgemerkt dat het gedicht zoals weerge
geven waarschijnlijk onvolledig is. Een betere bron heb ik niet
kunnen vinden. Het gedicht komt niet voor in zijn Enderbie,
Cambria Triumpans (althans niet in de gedigitaliseerde versie
op cd-rom die ik raadpleegde). Het gedicht lijkt ook te zijn
afgedrukt in G. Blacker Morgan, Historical and Genealogical
Memoirs of the Morgan Family. 3 delen (1891-1897) 5-6, maar
dit werk heb ik niet kunnen inzien. Een vrije vertaling luidt:
'De Nederlanden zouden - als er geen Morgan was geweest
- hun dapperste steden hebben verloren, en nooit de vrede
hebben gezien die zij nu genieten. Laat hen de fraaiste
kolommen oprichten die een kunstig architect kan maken;
het zullen atomen zijn in vergelijking met de dapperheid van
Morgan.'
69. William Crosse, Belgiaes Troubles, and Triumphs. Wherein
are truly and historically related all the most famous occur
rences I...] between the Spaniards, and Hollanders in these
last four years (Londen 1625) 69. Over dit cruciale moment
in de geschiedenis van Bergen op Zoom ook Dalton, Life
and Times of General Sir Edward Cecil, II, 26-32. Vertaling:
'Dan, opnieuw aanvallend, mislukten zij in de aanval door
de dapperheid van onze mannen en door hun eigen verzuim,
want Morgan bestookte hen voortdurend met een dikke hagel
van musketvuur, met ruwe ijzeren slagen, met rokende en
brandende ballen en opgeblazen mijnen waarvan de holtes
waren volgestopt met serpentijn (kruit) en die, aangestoken
met een gezwavelde draad, de hemel met rook en de aarde
met bloed bevlekten.'
70.J. Kyrie Fletcher, The Gwentian Poems of Dafydd Benwyn. A
selection of the works of Dafydd Benwyn, the Tudor bard of the
Morgans of Tredegar (Cardiff 1909). Er bestaat een ongepubli
ceerde dissertatie Dafydd Huw Evans, 'The Life and Work of
Dafydd Benwyn' (D. Phil. Thesis, Oxford 1981), maar die heb
ik niet kunnen inzien. Verwijzingen naar enkele gedichten
waarin wordt verwezen naar deelname aan de strijd in de
Nederlanden zijn te vinden in J. Gwynfor Jones, Beirddyr
Uchelwyr a'r gymdeithasyng Nghymru c. 1536-1660 ('De barden
van de edellieden en de samenleving in Wales'] (Denbigh
1997) 28-29.
71. Craven Sale, Sotheby's Londen, 27 november 1968, lot 100.
De zwart-wit foto bij het Rijksbureau Kunsthistorische
Documentatie in Den Haag is wellicht afkomstig van
deze veiling (IB-nummer 70606; zie http://ib.rkd.nl/perl/
showobject?ib=70606). De tweede verkoop vond plaats tijdens
een veiling van 'British Paintings 1500-1850' op woensdag
10 november 1993 (catalogus 93622 'Rosemary'), lot 17. De
veilingcatalogus bevat een kleurenfoto.
72.www.data-wales.co.uk/namex.htm (bij het kopje 'Mousley').
John Weston, de maker van de site, kon zich niet met
zekerheid herinneren waar hij deze illustratie precies
vandaan heeft, 'but I think I would have found the portrait in
"A History of Monmouthshire" by Sir Joseph Bradney [first
published 1906 to 1933)' (email, 2 maart 2012).
73.Rijksmuseum, objectnummer NG-372-A. Zie H.M. Zijlstra-
Zweens P.C. Ritsema van Eek, 'Het geuzenschaaltje: een
glazen album amicorum', Bulletin van het Rijksmuseum 63
(1995) 135-165. Met een detailfoto met de naam van Morgan
als afb. 7 op p. 139 en enkele achtergronden over Morgan op
pp. 163-166.
Va
c
