Fill!
If II i|«
t
i
V
betrokken, nadat in december 194-1 de
Japanners de oorlogsvloot van de Verenigde
Staten van Amerika op Hawaii (Pearl Harbor)
hadden aangevallen en vernietigd. Japan
bezette onder andere Nederlands-lndië en dit
had grote gevolgen voor het gezin Hertogh.
De KNIL-soldaten werden geïnterneerd in de
beruchte Jappenkampen, zo ook de vader van
Bertha. Hij werd naar een werkkamp gebracht
en later tewerkgesteld aan de Birma-spoorlijn.
Moeder Hertogh, die achterbleef met vijf
kinderen en zwanger was van het zesde, trok
in bij haar ouders; een inheemse samenleving.
Haar moeder was Indo-Europees en haarvader
Indisch. Tijdens het verblijf bij haar ouders
komt de veertigjarige Che Aminah op visite, de
kinderloze, Maleisische vriendin van mevrouw
Nor Louise Hunter-Winterberg (grootmoeder
van Bertha). In die woelige tijd wordt over
Bertha, die toen vijf jaar oud was, besloten dat
zij (tijdelijk) mee zou gaan met Che Aminah.
Het is de basis voor wat later, in december
1950, zal uitgroeien tot een conflict tussen twee
vrouwen en uitmondt in een strijd tussen het
christendom en de islam, met op de achter
grond een juridische strijd tussen Nederland en
Engeland en een strijd van die tijd: de roep om
koloniale onafhankelijkheid en de opkomst van
het communisme.
Wat gebeurde er nu precies in die jaren 1942-
1950 in Nederlands-lndië en Maleisië met en
rondom Bertha, waardoor zij wereldnieuws
werd? Het startpunt ligt rond de jaarwisseling
van 1942-1943 in de woning van de familie
Hunter, de grootouders van Bertha, en vindt zijn
vervolg bij de rechtszaak in 1950. Het conflict
van de twee vrouwen is dan een wereldwijd
gevecht geworden. Merkwaardig genoeg
blijft de hoofdrolspeelster, mevrouw Hunter
(grootmoeder) buiten schot, terwijl zij juist een
cruciale rol heeft gespeeld. Voor de rechtbank
in Singapore geven Che Aminah en Adeline
Hertogh ieder hun eigen visie op het gebeuren.
De grote vraag is: is Bertha meegegeven of
meegenomen?
Afb. 2: Bertha [tl en Che Aminahfrl met twee onbekende personen. Collectie Archief MHC
De Waterschans 4 - 2012
138
INDONESIA
Afb. 3: Kaart van Indonesië [vroeger Nederlands-lndië1 en
Maleisië, bron: Google Maps
Volgens mevrouw Hertogh ging het alleen om
een logeerpartij die uitliep, omdat zij tijdens
de fietstocht naar Che Aminah om Bertha te
halen, door de Japanners gearresteerd werd.
Ze had geen identiteitspapieren bij zich en
werd daarom naar Soerabaja gebracht, naar
het interneringskamp Darmo. Haar kinderen
werden later gebracht door haar moeder,
mevrouw Hunter, behalve Bertha. Che Aminah
beloofde aan mevrouw Hunter dat ze Bertha zelf
zou terugbrengen, maar deze belofte werd niet
nagekomen.
De uitleg van Che Aminah staat haaks op die
van mevrouw Hertogh. Volgens de adoptief-
moeder mocht ze Bertha meenemen en haar
als haar eigen kind opvoeden. Che Aminah had
aangegeven Bertha mee te willen nemen naar
Singapore om haar in de mohammedaanse
leer te zullen opvoeden. Mevrouw Hertogh zou
daarop geantwoord hebben dat ze daar blij om
was, omdat ze zelf ook als moslim opgevoed
was.
Einde Tweede Wereldoorlog
Nadat Japan in augustus 1945 middels twee
atoombommen op de knieën is gedwongen
en de wereldoorlog ook in het Verre Oosten
is gestaakt, komt er een einde aan de inter
neringskampen. Het blijkt dat vader Hertogh,
ondanks alle ontberingen, nog leeft. Hij gaat
op zoek naar zijn gezin en begin 1946 wordt hij
met hen herenigd. Maar dan blijkt Bertha niet
aanwezig te zijn en begint voor vader Hertogh
de zoektocht naar zijn dochter. Het Rode Kruis
wordt ingeschakeld, aanvankelijk zonder
resultaat, in de loop van 1946 wordt het gezin
Hertogh gerepatrieerd naar Nederland en komt
in Bergen op Zoom terecht.
De zoektocht naar Bertha gaat door, ook via het
Nederlands consulaat-generaal in Singapore.
Tevens wordt het Engels binnenlands bestuur
op Malakka (nu Maleisië) ingeschakeld. We
zijn inmiddels in het jaar 1949 beland als er
berichten binnenkomen dat Bertha is gesig
naleerd in een kampong in Oost-Kemaman,
het geboortedorp van Che Aminah in Noord-
Maleisië. Ze heet nu Nadra, haar moslimnaam,
en woont daar sinds 1947 met Che Aminah.
De Engelse officier van administratie rappor
teert dat Bertha geheel Maleis is, geen
Nederlands spreekt, niet met lepel en vork kan
eten, alleen Maleisische kleding draagt en de
gewoonten van die samenleving kent. Hij stelt
voor voorzichtig contact op te nemen met Che
Aminah en dat, indien er sprake zal zijn van
terugkeer naar haar ouders, zij Bertha zelf zal
begeleiden naar Nederland. Tevens dient er
gezorgd te worden voor een vergoeding, die Che
Aminah moet krijgen voor haar inspanningen
inzake Bertha's opvoeding. De vertegenwoor
diger van het Engelse consulaat geeft aan wel
te rekenen op enige sympathie en dankbaarheid
van de Nederlandse regering. Nederland wenst
een goede oplossing en tast in de buidel om
het reisgeld voor Che Aminah te betalen. Ook
de familie Hertogh is bereid bij te dragen in de
verblijfkosten van Che Aminah in Bergen op
Zoom.
Aan Che Aminah wordt verzocht samen met
Bertha naar Singapore te komen. Zij voldoet aan
dit verzoek met de achterliggende gedachte dat
de adoptie nu rechtelijk geregeld zal worden.
Contact wordt gezocht met het Engels binnen
lands bestuur op Maleisië en er volgt corres
pondentie tussen Kemaman, Singapore, Batavia,
Den Haag en Bergen op Zoom. Op 19 november
1949 wordt door consul Janzen geschreven
"dat mevrouw Aminah geenszins een onwelwil
lende houding aanneemt; zij is bereid aan de
repatriëring mee te werken". Het Nederlandse
Rode Kruis verklaart ter wille van het kind
1200 gulden te willen verstrekken en ook voor
Che Aminah zal kleedgeld worden betaald.
Voor eind maart 1950 wordt op het schip de
'Oldenbarnevelt' passage besproken, maar
de reis kan niet doorgaan, want de benodigde
139
De Waterschans 4 - 2012
BANGKOKO VIETNAM O MANILA 4*
CAMBODIA
PHNOM PENH O HQ CH| M(NH C|TY
THAILAND PHILIPPINES r
BANDAR SERI PALAU
BEGAWAN
LUMPUR BRUNEtC?
MALAYSIA
OSINGAPORE
Sumatra Kalimantan
Maluku
Sulawe5i Irian Jay.
3D
O Jakarta NUSATENGGARA
Java Bali Floras
X V Lombok Komodo EAST
l i Rinca TIMOR
Darwin
—500 km
0— 300 miles AUSTRALIA
