lijksplechtigheid en wil in ieder geval weten
welke 'ceremonie' erop 1 augustus 1950 heeft
plaatsgevonden. De vraag daarbij is of het echt
een huwelijksceremonie was. "Als dit niet het
geval is, dan kun je het ook niet ontbinden".
Later zal Bertha, tijdens haar terugkeer in
Singapore in 2007, zelf verklaren, "dat het geen
echte ceremonie was, maar zo geprogram
meerd om niet naar haar Nederlandse ouders
terug te hoeven".
Het vonnis
Het vonnis wordt uitgesproken op 2 december
1950 en is gebaseerd op de volgende conclusies:
A: er is een onwettig huwelijk:
-Bertha is nog maar dertien jaar en christen;
-de Kathi was niet gerechtigd om het huwelijk
te sluiten;
-de tijdsspanne tussen de eerste ontmoeting
met Mansor en de huwelijkssluiting heeft
alle schijn van een gearrangeerd huwelijk.
B: Che Aminah en mevrouw Hertogh hebben
tegenstrijdige verklaringen afgelegd; ondui
delijk is gebleven wie de waarheid vertelt,
maar:
-negatief voor Che is dat zij wel aan het gear
rangeerde huwelijk heeft meegewerkt;
-vader Hertogh heeft part noch deel aan de
situatie gehad en hij heeft aangegeven dat
hij de wens had om zijn dochter in de katho
lieke leer op te voeden.
C: op grond van de Guardianship of Infants
Ordinance leidt de rechter uit het beginsel
'welfare' de betekenis af van welzijn in
brede zin; niet alleen nu, maar vooral voor de
toekomst. Daarom mag hij Bertha het contact
met haar ouders en familie niet onthouden.
Zo wordt na een langdurige procedure Bertha
toegewezen aan haar ouders. Daarnaast wordt
beslist dat zij eerst zal worden ondergebracht
in The Good Shepherd, een christelijk klooster,
voor de duur dat zij zich nog in Singapore
bevindt. De nodige taferelen breken uit: Che
Aminah en Bertha reageren heftig op deze
uitspraak en echtgenoot Mansor en de heer
Majid van de moslimorganisatie geven meteen
aan dat zij het hogerop zullen gaan zoeken.
Bertha wordt naar The Good Shepherd gebracht
en mag geen contact meer met Che Aminah
hebben. Later zullen foto's uit dit klooster het
vuur tussen mohammedanen en christenen
nog meer opstoken. Vooral de foto waarop
Bertha als gelukkig meisje is geposteerd naast
een non doet veel stof opwaaien. Het zou het
christelijk elan verheerlijken. Het is de bekende
druppel, na de uitspraak die als een aanval op
de mohammedaanse huwelijkswetgeving wordt
beschouwd.
Er breken onlusten uit tussen Europeanen en
mohammedanen. Al snel vindt uitbreiding plaats
naar andere groeperingen van de bevolking:
achttien doden en bijna 200 gewonden is het
resultaat; 884 mensen worden gearresteerd.
De rellen houden drie dagen aan en het Engelse
bestuur is doodsbang.
Bertha en haar moeder moeten zo snel mogelijk
weg uit Singapore. Eerst moet echter de uit
spraak van het beroep dat Mansor heeft aange
spannen afgewacht worden. Maar ook dit valt op
11 december 1950 positief voor de Hertoghs uit
en Bertha en haar moeder kunnen vertrekken.
Eerst brengen ze een dag in volledige afzon
dering door op Saint John's eiland, een van de
zuidelijke eilanden van Singapore. Het vliegtuig
naar Nederland maakt een omweg via Calcutta
om geen landing te hoeven maken in Karachi,
Pakistan. Dit land sympathiseert met de
Singaporezen en wil geen landingsvergunning
geven. De Mohammedaanse Liga geeft meteen
aan Nederland te zullen boycotten totdat Bertha
is teruggekeerd tot "haar eigen volk".
Moeder Hertogh verhaalt later van de reis,
maar vooral van de verschrikkelijke beelden
van Singapore en de angst die ze had op de
laatste dag voor zij vertrokken. Een vrijgeleide
onder escorte, begeleid door marechaussee
bewapend met karabijnen, bracht hen op weg.
Aankomst in Nederland
Het sneeuwt op die gedenkwaardige veertiende
december 1950 op Schiphol. Voor Bertha is dat
een grote overgang van de tropen naar winters
Nederland, symbolisch voor hoe haar leven zal
veranderen. Het welkomstcomité, bestaande
uit politiefunctionarissen en leden van het
Comité Bertha Hertogh staat klaar. Vooral het
comité zal in de eerste jaren van het verblijf van
Bertha in de markiezenstad een allesbepalende
rol spelen. Ook op Schiphol heeft het comité
de regie in handen, zoals tijdens de perscon
ferentie, waar vader Hertogh een dankwoord
spreekt, maar waar geen vragen aan Bertha
mogen worden gesteld.
Schiphol is verder hermetisch afgesloten en
alleen journalisten met een speciale accre
ditatie worden in de gelegenheid gesteld aan
vader Hertogh iets te vragen. Na de nodige
plichtplegingen gaat het onder politiebege
leiding richting Bergen op Zoom, waarbij
onderweg op de Moerdijkbrug een post is neer
gezet om controle te houden.
In Bergen op Zoom is het druk, maar veel
straten zijn afgezet en journalisten mogen niet
bij het huis aan het Emmaplein komen. Het
comité laat weten niet gesteld te zijn op aanwe
zigheid van de pers en het polygoonjournaal
en het verzoekt de politie te onderzoeken of er
zich geen journalisten in belendende huizen
bevinden.
Van Engelse zijde is gevraagd niet teveel
blijk te geven van een feestelijke stemming.
Vlagvertoon wordt niet op prijs gesteld in
verband met de gebeurtenissen in Singapore
en het Engelse bestuur, toch alverlegen met
de situatie, doet een dringend beroep op de
Nederlandse regering om met gepaste eerbied
de terugkomst te 'vieren'.
Bertha in Bergen op Zoom
De aanwezigheid van Bertha zal voorjaren
een voortdurende zorg zijn worden voor de
gemeentepolitie van Bergen op Zoom. Zij moet
altijd bewaakt worden en dat kost per etmaal
zes manschappen aan diensturen aangevuld
met de tijd voor onderzoek in verband met
de ontvangen dreigbrieven. Men is bang voor
reacties uit mohammedaanse hoek; zelfs
ontvoering wordt niet onmogelijk geacht.
Het 'Overzicht Plan Beveiligingsmaatregelen
Bertha Hertogh' wordt opgesteld, als gevolg
waarvan rondom Bergen op Zoom een bewa-
ProblamatiMtion and particulariaotion: the Bartha Hertogh story tBchrover]
Katoen en economischs groei CCoenen)
Debate: Manors and Markets: Economy and Society in the Low Countriaa
The Low Countries Journal of
Social and Economic History
Afb. 5: Bertha met een non, Tijdschrift voor Sociale en
Economische Geschiedenis, jaargang 8, 2011, nr. 2
De Waterschans 4 - 2012
144
Zaak Bertha Hertogh.
ilan uitkannen gemeente.
Aan het bureau blijven:
adjudant
ha.Koutera
ag.van boenhout
ag.Spruit
2 brigadiers
bannen(net motor)
Tax/ca.van Kaan.
Buitea de opgegeven aflossingen noeten,sodra persooeel beschik
baar ia,nog worden afgelost:
L.de Frel op post tankval bij Balsebaan.b.de Frel kast naar
waanen op post Moerstraatsebaanideze kont naar hst bureau.
Reeh.de Jóng plus 1 nan rerlceersbriyade per notor controle van
cn'arstaande hotels en garages
garage Thorenaar,ouwseweg
Ford garage Bredasestraat
garage Meijer, assenaarstraat
garage Van Ginneken.Heinusstraat
garage Crusio.Antwerpsestraat
hotel De Schelde
hotel De Kroon
daarna naar jeugdherberg.
Rach.de Beef en van opdorp
ver rijwiel conrole onderstaande hotels en garages
hotel Atlanta
hotel Renners
hotel Turninus
garage van Genert
hotel tadhouders
hotel oirbans
hotel Teit8na
hotel Deniase,Moeregrbstraat
hotel beljs Potterstraat
logement Bleaker,Minderbroederstraat
garage De Vos,Liev vrouwestraat
garage «alg.Moeregrebstraat.
'olitrëi;"JirSiklo 1" «IJ»»» rmn d. buit»n-
dienst.
-2C-surveillance langs»
Stationstraat zijde hotel Rennets, ^«estraatUijde Verpalen)
Zulve1pleinZulve1straatzi jde postkantoor),Markt Oost,2uid en
ostkant,Fortuinstraar(zijde Molstraat )ttnax Steenberg—ntesnt
(zijde van Nijnatten)o.Nas8austraat,Mineurstraat,Moeregrebstraat,
M org-.»ns treat «bievevrouwe straat. Potterstraat,Mol st raat ,tarug I
Potterstraat,lenstra at, Bosstraat(si jde Breb
iuid«ol«nstr».t ,"Ondon«trial;,LiaTeTroow8traatf Bi Jk.buurtstra»t, I
1- i„f< i i«-r» ««traat.Molenbergstrsat.IXibbelstraa
straat beide zijden,F.Hendrikstraat,K.ilhelninastraat,
K. Fre derikastraatF. HendrikstraatP. Mauri test ra at, too at|
A.Paulown«straat,K. ilhelninastrant,K.. ophiastrant,tanplein
Snnastraat, Antwerpse str .atweg.taaplein, T.Beatrixlaan.O.Borgvli I
Afb. 6: Plan uitkammen gemeente. Collectie Archief MHC
145
De Waterschans 4 - 2012
