Verslag lezing Han Leune 24 April 2012
Deel I
baboe om gered te worden. Over haar 'huwelijk',
door haar aangeduid met 'verloving' met de
mohammedaanse man Mansor Adabi, zegt zij,
dat zij wel gelukkig met hem is geweest. In een
later stadium geeft zij aan spijt te hebben van de
medewerking aan de tv-special en wil zij niets
meer loslaten over dit stukje verleden."
Op haar 25e verjaardag (24- maart 1962) wordt
Bertha geïnterviewd door Het Paroot en dan
geeft ze aan dat het haar nog steeds spijt dat
het haar ouders gelukt is om haar in 1950 naar
Nederland te krijgen. Zij werd na binnenkomst
in Nederland voortdurend geschaduwd, maar
zelf zegt Bertha dat zij op deze manier van de
pers werd weggehouden, zodat zij niets kon
vertellen van de werkelijke gang van zaken en
de onenigheid die zij met haar ouders had.
In 1999 vindt de terugkeer naar Maleisie plaats.
Het gaat om een tv-documentaire voor de NPS,
'De Affaire' geheten.
Zij bezoekt dan de plekken uit haar jeugd,
volgens eigen zeggen.de enige periode dat zij
echt gelukkig was.
Bertha Hertogh is overleden op 8 juli 2009 te
Huijbergen.
Opgave geraadpleegde bronnen:
Verantwoording afbeeldingen:
De Waterschans 4 - 2012
154
Ad van den Bulck
INLEIDING
Met enige regelmaat leest u in BN/DeStem
over de gemeentelijke plannen voor het Haven
kwartier en de Geertruidapolder: de Bergse
Veste. Het fort de Waterschans maakt daarvan
deel uit en zal mogelijk bebouwd worden met
huizen. Mogelijk ook niet, want zowel het ge
meentebestuur als een groep belanghebbende
erfgoedorganisaties, waaronder de Geschied
kundige Kring, en watersportverenigingen
zoeken naar een alternatief. Hoog tijd u te in
formeren over dit verdedigingswerk, dat tot in
de negentiende eeuw voor de vestingstad Ber
gen op Zoom van grote betekenis was. Dit arti
kel is gebaseerd op een lezing van prof. dr. Han
Leune, gehouden in Bergen op Zoom op de le
denvergadering van de Geschiedkundige Kring
in april van dit jaar. Voor deze lezing heeft
Leune veel nieuw archiefonderzoek gedaan
en uitvoerig overlegd met dr. Willem van Ham
en David Ross. U kunt zelf kennis nemen van
zijn aantekeningen: http://www.hanleune.nl/
militaire-geschiedenis/139-de-waterschans-
op-bergen-op-zoom.
Deel I informeert u over de aanleiding tot de bouw
in 1585, de rol van prins Willem van Oranje, de
bouw zelf en de bemoeienis van de Staten van Zee
land daarmee. Dan volgt in deel II (zie De Water
schans 2013 nr. 1) een beschrijving van de beteke
nis van de Waterschans voor de fortenlinies langs
de Schelde en de Eendracht en voor de waterlinie
Prins Willem van Oranje
vanaf Steenbergen. De geschiedenis van het fort
tot heden sluit hierbij aan. Deel II eindigt met een
beschrijving van de actuele waarde van het restant
van deze schans.
155
De Waterschans 4 - 2012
FAUSTD NUMINE
BERQA VICTRIX
1) Archief Historisch Centrum het Markiezenhof (MHC)
- a Archiefnummer 45 Gemeentepolitie; Inv.nrs. 67A-C
Onder inv. nr. 67A zijn de rapporten van de bewaking van
Bertha door de dienstdoende politieagenten te
vinden, alsmede stukken die betrekking hebben op
bijzondere voorvallen.
Onder inv. nr. 67B vindt men de dreigbrieven inzake Bertha
Hertogh Rapport onderzoek anonieme briefschrijvers.
Apart dossier met inv. nr. 67B betreft: Geheim dossier
Bertha Hertogh I.
Onder inv. nr. 67C is te vinden: Geheim dossier Bertha
Hertogh II, met onder andere de correspondentie van
Mansor Adabi met Bertha en met J.C.Vermeulen.
- b Archiefnummer 327, archief van het Comité Bertha
Hertogh te Bergen op Zoom
Bestaande uit:
- correspondentie augustus - november 1950;
- correspondentie 1950, dec -1952, 1959-1960;
- Engelstalige krantenknipsels 1950-1951;
- Nederlandstalige krantenknipsels 1950,1962
2 The Maria Hertogh Riots van G.M. George [18 oktober 2003)
(oral history assignment).
3) Artikel van Prof.dr. Marlou Schrover: "Problematisation and
particularisation: The Bertha Hertogh Story",
(blz. 3-31) en foto van voorblad. Tijdschrift voor Sociale en
Economische geschiedenis, jaargang 8, 2011, nr. 2
4) "Om de meisjes, voor de meisjes"; Prof. dr. Marlou Schrover
in oratie van 23 mei 2011, Universiteit Leiden.
Oe afbeeldingen zijn te vinden in de Beeldbank van het
Markiezenhof: www.markiezenhof.nl in de rubriek Beeldbank
onder de naam Bertha Hertogh
Afb. 3. is een scan van Google maps
Afb. 5. is een scan van de voorpagina van het Tijdschrift voor
Sociale en Economische Geschiedenis, jaargang 8, 2011,
nr. 2
De overige afbeeldingen zijn scans van archiefstukken uit
archiefnummers 45 en 327, Historisch Centrum Markiezenhof.
Afb.1Portretfoto's van Bertha, gemaakt voor haar identiteits
kaart, bestemd voor alle grensposten
ivm een mogelijke ontvoering (december 1950).
Afb.2.: Bertha (I) en Che Aminah(r) met 2 onbekende personen
(onbekende datum), Archief nr. 327. MHC.
Afb.3.: Kaart Indonesië (vroeger Nederlands-lndië) en Maleisië;
ter oriëntatie (overgenomen van Google maps)
Afb.4.: Van der Gaag, landsadvocaat van Nederland, Bertha,
Che Aminah, Mansor Adabi en Majid (voorzitter van
Muslim Welfare Association en stiefvader van Mansor,
augustus 1950. Beeldbank MHC.
Afb.5.: Bertha met non in the Good Shepard, klooster in
Singapore, waar Bertha verbleef in afwachting van haar
reis naar Nederland. Deze foto deed veel stof opwaaien
en was een kiem voor de onlusten die in Singapore
ontbrandden 2 december 1950). Scan van voorpagina
van Tijdschrift voor sociale en economische geschie
denis, jaargang 8, 2011, nr.2
Afb.6.: Plan uitkammen gemeente; MHC, inv. nr. 67B, Geheim
dossier Bertha Hertogh 1, nr. 30, 1e blad.
Afb.7.: Getekende kaart van Bergen op Zoom en omgeving ivm
alarmering politieposten in de eerste linie, 1 januari
1951; MHC, inv.nr. 67B, Geheim dossier Bertha Hertogh
1zonder nummer.
Afb.8.: Alarmering district Zeeland, District Middelburg, 3
januari 1951. MHC, inv. nr 67 B, Geheim Dossier
Bertha Hertogh I, nr. 9.
Afb.9.: brief met tekening van doodskisten. MHC, inv. nr. 67C,
Geheim Dossier Bertha Hertogh II, nr 2.
Afb.10.: dreigbrief Mene Tekel van "de Haters van het Geweld",
MHC, inv.nr. 67B, Dreigbrieven inzake Bertha Hertogh,
nr.1
Afb.11.: Bertha aan het lezen, Beeldbank van het Markiezenhof
Afb.12.: Mansor Adabi, pasfoto, MHC, inv. nr. 67C, Geheim
dossier Bertha Hertogh II.
Afb.13.: Brief Mansor Adabi aan Bertha met het adres van
Vermeulen in Amsterdam, MHC, inv.nr. 67C,
Geheim Dossier Bertha Hertogh II, nr. 27.
Afb. 14.: Brief van Bertha aan Mansor Adabi van 23 januari 1952;
vertaald in het Nederlands. MHC, inv. nr. 67 C,
Geheim dossier Bertha Hertogh II, nr. 37
Afb.15.: Brief van het Ministerie van Binnenlandse Zaken voor de
Commissaris van politie te Bergen op Zoom verstuurd
met het verzoek dit schrijven op zaterdag middag 26
januari te posten, zodat deze op 28 januari bij Vermeulen
in Amsterdam bezorgd wordt als onderdeel van het
lopend onderzoek.
MHC, inv. nr. 67 C Geheim dossier Bertha Hertogh II.
Afb.16.: herhaling bewakingsaandacht, MHC, inv. nr. 67A.
