'Nog één keer...'
Een kapel in Essen:
Herinnering aan de Wereldgeschiedenis
WARÏAAL
Mag het nog één keer? Nog één keer stilstaan bij de historische kostuums die ik maakte in het
kader van 'Bergen op Zoom 800 jaar stad'? Vooruit: heel even maar.
Met de acht kostuums probeerde ik de geschiedenis van de stad en de mensen van toen tot leven
te wekken. In een schets werd een beeld gegeven van het leven en het werken van de bevolking
die de stad hebben gemaakt tot wat zij is. Het kostuum van 1812 verbeeldde het belang van de
Bergse hoveniers en de tijd van Napoleon: die stelde in dat jaar het eerste bevolkingsregister op,
waarin onder meer 36 namen van hoveniers vermeld staan.
Bij het bezoek aan de tentoonstelling van de kostuums vroeg Frans van den Bulck uit Huijbergen
mij of er Bergse hoveniers deelgenomen hebben aan de veldtochten van Napoleon. "Geen flauw
idee", luidde mijn antwoord. Reden tot gesprek natuurlijk. Want de heer Van den Bulck wist te
vertellen dat er in Essen-Hoek een kapelletje staat dat door een soldaat van Napoleon daar ge
plaatst is: Nicolaes van Loon. Een soldaat uit een boerenfamilie, "niet uit Bergen op Zoom, maar
wel van niet zover weg!"
In deze WARdTAAL verleggen we onze grenzen daarom weer een keer en kijken 'bij de buren',
naar Essenaar Nicolaes van Loon, soldaat van Napoleon. De historie is in Essen tastbaar aan
wezig!
Aan de Moerkantsebaan in Essen staat een
klein kapelletje. Op "d'n Hoek", zoals de
Essenaren zeggen. Het werd gebouwd in
1854 door Nicolaes van Loon. Uit dankbaar
heid voor zijn gezonde terugkeer naar huis.
Klaas van Loon had namelijk gediend in het
leger van Napoleon.
De familie Van Loon geldt als een van de oudste
en meest verspreide families van Essen. Het
gezin van Simon en Cornelia van Loon bewoonde
een hoeve vlakbij het kapelletje. Zes kinderen
was het boerengezin rijk: drie dochters en drie
zoons. Klaas was de vierde in de rij, gedoopt op 8
november 1787.
Op 21 december 1806 ontving Klaas van Loon
De Waterschans 4 - 2012
162
In Hoek aan de Moerkantsebaan staat aan de linkerzijde de
kapel die Nicolaes van Loon bouwde uit dankbaarheid. De
kapel wordt in de volksmond wel 'het Kapelleke van de Brug'
genoemd: tot in de achttiende eeuw lag er op deze plek een
houten ophaalbrug over de turfvaart richting Roosendaal.
Die turfvaart kruiste hier de Moerkantsebaan. Over de
turfvaart werd per vlot, getrokken door paarden of mensen,
de turf vervoerd die in het Moerven, de Oude Moer of de
Papenmoer werd gestoken.
De kapel staat ter hoogte van twee hoeves: de Onze Lieve
Vrouwehoeve staat achter de kapel, de Kapelhoeve aan de
overzijde van de Moerkantsebaan. Het zijn de laatste twee
hoeves wanneer je Hoek verlaat op weg naar Essen. Op de
plek van de huidige Kapelhoeve 'boerde' Klaas van Loon na
zijn ontslag bij het leger genomen te hebben.
163 De Waterschans 4 - 2012
aan de militaire dienstplicht, de zogenaamde
conscriptie of conscrits. Wie niet bij de loting op
kwam dagen moest vaak direct in dienst.
Vrijgesteld waren de jongens die voor een
bepaalde datum waren getrouwd. Ook de zoons
van een weduwe of van een vader van 71 jaar of
ouder waren niet dienstplichtig. Daarnaast was
er de mogelijkheid een plaatsvervanger te kopen,
als die maar niet ouder was dan dertig jaar, uit
dezelfde streek kwam en een bewijs van goed
gedrag had. Op die manier konden arme lieden
die vrijgeloot waren, als plaatsvervanger veel
geld verdienen, meer dan ze ooit zouden denken.
Klaas van Loon kreeg
lotnummer 84: dat
nummer was hoog
genoeg om de toen
negentienjarige jon
gen voorlopig op de
reservelijst te kun
nen plaatsen. Pas op
1 oktober 1807 werd
zijn oproepingsbevel
ondertekend. Op
maandag 17 oktober
moest hij zich om
acht uur 's morgens
melden in Antwer
pen. Het bataljon
van Klaas werd uit
eindelijk in de loop
van 1808 gevormd in
Maastricht om deel te
nemen aan de strijd
een oproep om als soldaat in dienst te treden bij
Napoleon. Voor zijn veldtochten en veroverings
oorlogen had Napoleon veel soldaten nodig. Om
het leger steeds uit te kunnen breiden was er
een lotingssysteem. Op basis van je leeftijd werd
je opgeroepen deel te nemen aan de lotingen.
Het lot datje kreeg bepaalde of je direct, wat lat
er of soms helemaal niet in dienst moest: hoe la
ger het nummer, des te sneller je moest voldoen
Het interieur van de kapel waar nog steeds missen
opgedragen worden ter ere van Onze Lieve Vrouw van het
Heilig Hart.
FAUSTO NUMINE
BERQA VICTRIX
t?
'•qag
De Kapelhoeve