'Nog één keer...' Een kapel in Essen: Herinnering aan de Wereldgeschiedenis WARÏAAL Mag het nog één keer? Nog één keer stilstaan bij de historische kostuums die ik maakte in het kader van 'Bergen op Zoom 800 jaar stad'? Vooruit: heel even maar. Met de acht kostuums probeerde ik de geschiedenis van de stad en de mensen van toen tot leven te wekken. In een schets werd een beeld gegeven van het leven en het werken van de bevolking die de stad hebben gemaakt tot wat zij is. Het kostuum van 1812 verbeeldde het belang van de Bergse hoveniers en de tijd van Napoleon: die stelde in dat jaar het eerste bevolkingsregister op, waarin onder meer 36 namen van hoveniers vermeld staan. Bij het bezoek aan de tentoonstelling van de kostuums vroeg Frans van den Bulck uit Huijbergen mij of er Bergse hoveniers deelgenomen hebben aan de veldtochten van Napoleon. "Geen flauw idee", luidde mijn antwoord. Reden tot gesprek natuurlijk. Want de heer Van den Bulck wist te vertellen dat er in Essen-Hoek een kapelletje staat dat door een soldaat van Napoleon daar ge plaatst is: Nicolaes van Loon. Een soldaat uit een boerenfamilie, "niet uit Bergen op Zoom, maar wel van niet zover weg!" In deze WARdTAAL verleggen we onze grenzen daarom weer een keer en kijken 'bij de buren', naar Essenaar Nicolaes van Loon, soldaat van Napoleon. De historie is in Essen tastbaar aan wezig! Aan de Moerkantsebaan in Essen staat een klein kapelletje. Op "d'n Hoek", zoals de Essenaren zeggen. Het werd gebouwd in 1854 door Nicolaes van Loon. Uit dankbaar heid voor zijn gezonde terugkeer naar huis. Klaas van Loon had namelijk gediend in het leger van Napoleon. De familie Van Loon geldt als een van de oudste en meest verspreide families van Essen. Het gezin van Simon en Cornelia van Loon bewoonde een hoeve vlakbij het kapelletje. Zes kinderen was het boerengezin rijk: drie dochters en drie zoons. Klaas was de vierde in de rij, gedoopt op 8 november 1787. Op 21 december 1806 ontving Klaas van Loon De Waterschans 4 - 2012 162 In Hoek aan de Moerkantsebaan staat aan de linkerzijde de kapel die Nicolaes van Loon bouwde uit dankbaarheid. De kapel wordt in de volksmond wel 'het Kapelleke van de Brug' genoemd: tot in de achttiende eeuw lag er op deze plek een houten ophaalbrug over de turfvaart richting Roosendaal. Die turfvaart kruiste hier de Moerkantsebaan. Over de turfvaart werd per vlot, getrokken door paarden of mensen, de turf vervoerd die in het Moerven, de Oude Moer of de Papenmoer werd gestoken. De kapel staat ter hoogte van twee hoeves: de Onze Lieve Vrouwehoeve staat achter de kapel, de Kapelhoeve aan de overzijde van de Moerkantsebaan. Het zijn de laatste twee hoeves wanneer je Hoek verlaat op weg naar Essen. Op de plek van de huidige Kapelhoeve 'boerde' Klaas van Loon na zijn ontslag bij het leger genomen te hebben. 163 De Waterschans 4 - 2012 aan de militaire dienstplicht, de zogenaamde conscriptie of conscrits. Wie niet bij de loting op kwam dagen moest vaak direct in dienst. Vrijgesteld waren de jongens die voor een bepaalde datum waren getrouwd. Ook de zoons van een weduwe of van een vader van 71 jaar of ouder waren niet dienstplichtig. Daarnaast was er de mogelijkheid een plaatsvervanger te kopen, als die maar niet ouder was dan dertig jaar, uit dezelfde streek kwam en een bewijs van goed gedrag had. Op die manier konden arme lieden die vrijgeloot waren, als plaatsvervanger veel geld verdienen, meer dan ze ooit zouden denken. Klaas van Loon kreeg lotnummer 84: dat nummer was hoog genoeg om de toen negentienjarige jon gen voorlopig op de reservelijst te kun nen plaatsen. Pas op 1 oktober 1807 werd zijn oproepingsbevel ondertekend. Op maandag 17 oktober moest hij zich om acht uur 's morgens melden in Antwer pen. Het bataljon van Klaas werd uit eindelijk in de loop van 1808 gevormd in Maastricht om deel te nemen aan de strijd een oproep om als soldaat in dienst te treden bij Napoleon. Voor zijn veldtochten en veroverings oorlogen had Napoleon veel soldaten nodig. Om het leger steeds uit te kunnen breiden was er een lotingssysteem. Op basis van je leeftijd werd je opgeroepen deel te nemen aan de lotingen. Het lot datje kreeg bepaalde of je direct, wat lat er of soms helemaal niet in dienst moest: hoe la ger het nummer, des te sneller je moest voldoen Het interieur van de kapel waar nog steeds missen opgedragen worden ter ere van Onze Lieve Vrouw van het Heilig Hart. FAUSTO NUMINE BERQA VICTRIX t? '•qag De Kapelhoeve

Periodieken

De Waterschans | 2012 | | pagina 24