Van de
hoofdredacteur
Kroonleden
Nieuwe leden per 15 november 2012
Inleveren kopij voor Waterschans 1,2013
vóór 1 februari 2013
Beste leden,
In oktober organiseerde de jarige Vereniging
Binnenstad, 30 jaar jong, een symposium over
de toekomst van de binnenstad. Een toekomst
die zeer onzeker is gezien de reeds ingezette
terugloop van het winkelbestand. De stelling
van Johan Stalknecht, een van de inleiders,
luidde dat de winkelfunctie van het stadshart
een afgeleide functie wordt. Een bezoek aan het
centrum moet volgens Stalknecht in veel meer
opzichten een belevenis worden. In de forumdiscussie ging het echter
vooral over het nog versterken van die winkelfunctie en over het be
staansrecht van winkels in de aanloopstraten.
Van enig historisch besef getuigde de discussie in ieder geval niet. Win
kels zoals wij die kenden, die van de middenstanders, en nu kennen,
die van de winkelketens en grootwarenhuizen, zijn niet van alle tijden
en zullen dat ook nooit worden. Winkels en winkelstraten zijn een ge
volg van de industriële revolutie. In de voorafgaande eeuwen vervaar
digden ambachtslieden producten, die zij aan huis en/of op markten
verkochten. Na circa 1850 werden deze in onvoorstelbaar grote aan
tallen in fabrieken gemaakt. De fabrikanten zochten naar verkoop
punten en dat werden de nu zo vertrouwde winkels en al vrij snel ook
warenhuizen. Slagers, bakkers, bloemisten en groenteboeren bleven
nog lang hun producten aan huis verkopen, maar de meesten zijn on
dertussen verdwenen. Vroeger woonden en werkten de ambachtslie
den niet alleen in de aanloopstraten, maar ook verspreid over de stad.
De moderne winkels concentreerden zich echter in het centrum en de
aanloopstraten. De laatste decennia vonden de producenten nieuwe
afzetmogelijkheden: meubelboulevard, bouwwinkel, tuincentrum, au
toboulevard, weidewinkel en sinds kort internet. Waar een concentratie
optreedt van deze voorzieningen komt al snel een horecagelegenheid,
een bloemenwinkel en een of meer detailhandels. De ontwikkeling aan
de Van Konijnenburgweg is illustratief hiervoor. Binnen enkele jaren
geldt dit ook voor De Zeeland. Er is één belangrijke overeenkomst: al
deze distributiepunten liggen buiten het centrum.
De hier geschetste tendens zal zich doorzetten. Producenten en win
kelketens zal het floreren van binnensteden een zorg zijn, het gaat hen
om eigentijdse verkooppunten, feitelijke of virtuele.
Cultuurhistorische organisaties, waaronder de Geschiedkundige Kring,
is het reilen en zeilen van de binnenstad juist wel een zorg. Het blijven
hameren op het versterken van de winkelfunctie en het vermarkten van
het gemeentelijk bezit getuigt van korte-termijn-denken en gebrek aan
visie. Bergen op Zoom moet op zoek naar wat
de stad uniek maakt/gaat maken. Je kunt be
schikken over prachtige hulpbronnen als de
historische binnenstad en een Markiezenhof,
maar wanneer je die hulpbronnen op dezelfde
manier gebruikt als vergelijkbare steden, kom
je niet verder dan de grijze middenmoot. Ber
gen op Zoom moet de komende jaren op zoek
naar een bijzondere aantrekkingskracht. In
goed Nederlands, een unique sellingpoint.
Ad van den Bulck, voorzitter.
Charles Morgan door Michiel van
Mierevelt, omstreeks 1630. Foto
Sotheby's London veilingcatalogus
U hoeft zich tijdens de
komende feestdagen niet
te vervelen. De redactie
heeft voor u een dub
beldik 'kerstnummer'
gemaakt met zeer uiteenlopende onderwerpen.
In de serie migratie krijgt u het laatste artikel
van de hand van Lauran Toorians voorgescho
teld met Charles en Thomas Morgan als onder
werp van gesprek. De volgende keer dat u het
Morganstraatje doorkruist, doet u dat, na het
lezen van dit artikel, ongetwijfeld met een ander
gevoel.
Dan iets compleet anders. Heeft u weieens van
Bertha Hertogh gehoord? Ik moet u eerlijk be
kennen dat het voor mij allemaal nieuw was.
Dat is deels te wijten aan het feit dat het verhaal
zich voor mijn tijd heeft afgespeeld, maar ook
als 'Bergse anekdote' ben ik deze geschiedenis
niet eerder tegengekomen. Dat is verbazing
wekkend als je ziet wat dit meisje in haar nog
jonge leven allemaal meemaakte. Haar beleve
nissen hebben Bergen op Zoom, zij het voor een
korte periode, toch maar even op de internati
onale kaart gezet. Tineke Fopma frist uw ge
heugen op en brengt Bertha weer in beeld. Het
artikel leest als een spannende detective.
De waterschans, als onderdeel van de vesting,
wordt uitgelicht in een bijdrage van Ad van den
Bulck. Het betreft hier een verslag van de lezing
die Professor Leune eerder dit jaar verzorgde.
Het vervolg van dit verhaal bewaren we voor het
eerste nummer van 2013. De werkgroep genea
logie en ons aller Ward completeren deze editie
van de Waterschans.
Voorts ben ik blij u te mogen aankondigen dat
het de redactie sinds kort is uitgebreid met Bart
van Eekelen. Bart stelt zich verderop in dit num
mer zelf voor. Om twee redenen is zijn komst
meer dan welkom. Ten eerste heeft Bart zojuist
zijn Master in Kunstgeschiedenis voltooid. Dat is
een expertise die we binnen de club goed kun
nen gebruiken. Bovendien is Bart nog jong en
dat is prima met het oog op balans en continuï
teit.
Als laatste richt ik mij even tot de enthousiaste
'quizzers' onder ons. Naast een vooraankon
diging voor onze eigen GeschiedenisQuiz die u
elders in dit blad aantreft, wijs ik u ook even op
het feit dat er een heuse vastenavondkwis in de
maak is, onder regie van de Stichting Vasten
avond, in samenwerking met de Rotary. Vanaf
januari zult u ongetwijfeld meer hierover kun
nen lezen in de plaatselijke pers, maar ik heb
van de organisatoren begrepen dat u in ieder
geval 31 januari 2013 in uw agenda kunt note
ren.
Rest mij niets anders dan u, ook namens de
overige redactieleden prettige kerstdagen toe te
wensen en een gezond en liefdevol 2013!
Irene van Kemenade
Dhr. L.G. de Bie Bergen op Zoom
Dhr. A.W.M. van den Bogaerdt Bergen op Zoom
Mevr. J. Boonman Bergen op Zoom
Dhr. B. van Eekelen Roosendaal
Mevr. M. van Kaam Bergen op Zoom
Dhr. C.P.J. Matthijssen Halsteren
Dhr. J.A. Rietdijk Veldhoven
Mevr. J.P.M. Withagen Bergen op Zoom
De uitgaven van de Geschiedkundige Kring
kunnen mede tot stand komen dankzij het speciale
lidmaatschap van de volgende bedrijven:
DARVI BV
P. JANSEN Installatie Techniek BV
Taxi en toeringcarbedrijf DE KOCK
Steenhouwerij DE KORT
Hotel en Residence DE DRAAK - A Hampshire Classic
119
De Waterschans 4 - 2012
- N
De Water schans. W i J
42ste jaargang nr. 4, december 2012
ISSN 0926-3918
Verschijnt viermaal per jaar
Oplage: 1300 exemplaren
De Geschiedkundige Kring van Stad en Land
van Bergen op Zoom
www.geschiedkundigekringboz.nl
webmaster: Laurijs Weyts:
webteamldgeschiedkundigekringboz.nl
Postbus 280, 4600 AG Bergen op Zoom
Erelid
Dr. W.A. van Ham
Bestuur
Voorzitter:
Ad van den Bulck
Secretaris:
Greetje Hage
Kortemeestraat 11A
4611 TK Bergen op Zoom
tel.: 0164-243144
e-mail: secretaris0geschiedkundigekringboz.nl
Penningmeester:
Frans Witjes
Londonstraat 2
4611 HW Bergen op Zoom
tel.: 0164-238621
e-mail:
penningmeester0geschiedkundigekringboz.nl
Bankrekening 24 05 922
Ten name van:
Geschiedkundige Kring van Stad en Land
van Bergen op Zoom
Contributie 27 euro (minimaal! per jaar
Ledenadministratie
Frans Witjes
zie adresgegevens penningmeester
Overige bestuursleden
Eric Goossen
Jan van Tienen
Willem Vermeulen
Laurijs Weyts
Hilde van den IJssel
Tijdschrift van de Kring
De Waterschans
Redactieleden:
Jac Backx
Tineke van Dam
Jaap Dekker (redactiesecretaris)
Bart van Eekelen
Irene van Kemenade (hoofdredacteur)
Marieke Liefting
Jan Peeters
Yolande Kortlever
Redactiesecretariaat
J. Dekker
Ansjovislaan 27
4617 AN Bergen op Zoom
tel.: 0164-237572
e-mail: j.j.j.dekker0home.nl
Toezicht distributie
Frans Witjes
zie adresgegevens penningmeester
Ontwerp
De Werkkamer Bergen op zoom
Layout-vormgeving/druk
Drukkerij NKB - Bleiswijk
FAUSTO NUMINE
BERGA VICTRIX