het belang van zijn militaire talenten en brach
ten 9000 gulden bijeen om hem in staat te stel
len opnieuw een regiment te lichten waarmee
hij eind augustus naar de Nederlanden trok. Hij
onderscheidde zich in 1585 bij de verdediging
van Antwerpen, ondanks het feit dat zijn regi
ment (ingekwartierd in Borgerhout) revolteerde
en Morgan zich genoodzaakt zag twee van zijn
kapiteins te laten executeren om de orde te her
stellen.
Na de val van Antwerpen (17 augustus 1585)
werd Thomas Morgan benoemd tot militair
gouverneur van Vlissingen. Hier had hij "op
een winterdag, twee dagen na Kerstmis" een
toevallige ontmoeting met Marnix van Sint-
Aldegonde waarbij beide mannen de politieke
situatie bespraken en de wenselijkheid uitspra
ken dat Engeland zich zou mengen in de oorlog
in de Nederlanden.12 Misschien werd hier ook
de basis gelegd voor het latere huwelijk van
Charles Morgan en Elizabeth van Marnix. Niet
veel later kreeg Thomas Morgan onder Robert
Dudley (1532-1588), 1st Earl of Leicester, het
commando over de vesting Rijnberk (Rheinberg)
tijdens het beleg van die plaats door Parma.13
Het zogenaamde Geuzenglas waarin ook Thomas Morgan
zijn naam graveerde. Collectie Rijksmuseum Amsterdam,
«foto's gescand uit het Bulletin van het Rijksmuseum 43/2
(1995).
Hierna eiste Morgan het gouverneurschap op
van Bergen op Zoom, waarbij de Staten-Gene-
raal hem steunden. G. Juten geeft hierover de
volgende details uit het stadsarchief van Bergen
op Zoom:16
Bij brieven van 3 Febr. 1587 gelast Leycester den
kolonel van een regiment voetvolksir Thomas
Morgan, "om den tieuteuant gouverneur der
stede van Bergen op Zoom met raet ende daet
t'assisteeren." De stedelijke regeering verklaart 13
April 1587 op verzoek van Thomas Morgan
"collonnel ende jegenwoordich gouverneur deser
stadt midsgaders van Thomas Loevel, sergeant
major: warachtich te zyne, dat ten tyde als de
voirseide gouverneur en sergeant sijn opgetreden
in hen gouvernement, ampt ende commissie - dit
is geleden omtrent twee maenden - de gemeene
saecken ende oirlochshandel alhier zeer confuse-
lijck ende in quader gesteltenisse hebben bevon
den deur sekere alteratien en anderssins mits de
cleyne ordre, die onder den garnisoene gehouden
werdden, ende dat alle dese confusien deur hun
experientie, ervarentheyt ende cloecheyt zijn ter
nedergeleght.
Geen wonder, dat in de vergadering van 31 Juli
d.a.v. besloten werd aan "den voirgaenden
gouverneur" een belooning toe te kennen, waar
schijnlijk bij zijn reis naar Engeland. Zijn opvol
ger was Sir William Drurey, ridder, doch zoodra
Morgan weer in Bergen op Zoom is teruggekeerd,
wordt hij 24 Sept. 1588 opnieuw aangesteld tot
gouverneur. Om de pil van Drurey wat te vergul
den, kreeg deze het bevel over de verdedigings
werken buiten de stad.
De verstandhouding tusschen beide bevelheb
bers was verre van vriendschappelijk, zoodat prins
Maurits genoodzaakt was persoonlijk in te grijpen.
In overleg met generaal de Villers werd 13 October
1588 Drurey van zijn commando ontheven en de
zorg over geheel de vesting opgedragen aan Mor
gan. Morgan had van de stad het "hooge huys" in
de Wouwsche straat tot woning gekregen.
Het gouverneurschap van Bergen op Zoom was
door de Staten-Generaal toegezegd aan Tho
mas Morgan, maar de opvolger van Leicester,
Lord Willoughby, probeerde deze toezegging te
negeren en de functie aan een ander te geven.15
Gefrustreerd ging Morgan in de lente van 1587
naar Londen waar koningin Elizabeth I hem niet
alleen ridderde voor zijn verleende diensten,
De Waterschans 4 - 2012
126
maar ook brieven meegaf voor Willoughby met
de opdracht om Thomas Morgan te benoemen
tot militair gouverneur van Bergen op Zoom
en tot luitenant-kolonel van de Engelse troe
pen in de Nederlanden. Willoughby legde deze
opdrachten echter naast zich neer en Morgan
schreef aan Elizabeth I dat hij nu moest uitzien
naar een andere baan. In deze periode organi
seerde hij het terugzenden van Engelse troepen
naar Engeland om daar de Spaanse Armada
te kunnen weerstaan. Op 18 september 1587
keerde hij naar Bergen op Zoom terug, nu met
een aanstelling van de Staten-Generaal die Wil
loughby wel moest accepteren.16
Thomas Morgan was militair gouverneur van
Bergen op Zoom van 1587 tot in 1593.17 Als zoda
nig leidde hij in 1588 de verdediging van de stad
tijdens de eerste belegering door de hertog van
Parma.18 In 1593 lieten de Staten van Holland
hem onverwacht weten niet langer behoefte te
hebben aan een gouverneur in Bergen op Zoom.
Morgan keerde terug naar Engeland waar hij op
18 december 1595 zijn testament maakte en vier
dagen later, op 22 december, overleed in New
Fulham (nu Fulham, een wijk in Londen). Daar
werd hij ook begraven in de All Saints Church.
Vanaf het begin in 1572 werkte Thomas Mor
gan regelmatig samen met zijn collega-officier
Roger Williams (circa 154-0-1595) die eveneens
uit Monmouthshire in Wales kwam.19 Williams
publiceerde twee militaire handboeken en (pos
tuum) een verslag van zijn ervaringen in The
Actions of the Low Countries (1618).20 Mogelijk
stond hij model voor de persoon van Fluellen
in het toneelstuk Henry Vvar\ Shakespeare.
Morgan en Williams waren beiden in de directe
nabijheid van de prins toen Willem de Zwijger op
10 juli 1586 in Delft werd vermoord.21 Thomas
Morgan en Roger Williams maakten naam als
organisator van een opleiding voor officieren. De
eenheden die zij vanaf 1576 lichtten, kregen een
gedegen training en vormden de eerste Engelse
legereenheden die met musket en haakbus kon
den omgaan.
Thomas Morgan lijkt zichzelf te hebben gecom
promitteerd door op 11 januari 1589 Anna de
Merode (1565-1636) te schaken en haarvanuit
Dordrecht mee te nemen naar Bergen op Zoom.
Op 31 januari 1589 trouwden zij daar, een huwe
lijk ver boven zijn stand.22 Anna de Merode liep
- samen met haar jongere zuster Odilia (Ottilia;
1571-167?) - van huis weg omdat haar ouders
voor haar een huwelijkskandidaat hadden uitge
zocht die ongoddelicker religie (katholiek) was en
binnen de ressorte des viants onthoudende, direc-
telijck contrarie de wille ende goede intentie der
goeder jouffrouwe.23 Verder stelt deze verklaring,
opgesteld te Bergen op Zoom op 27 januari 1589
en geadresseerd aan de president ende Raeden
van Holland, Zeelant ende Vrieslant, ook dat er
reeds gedurende een lange wijle sprake was
van een affectie tussen beiden en dat Anna de
Merode in alder eerbaerheyt liever de partije van
Godt haer toegeschickt heeft willen kiesen ende
dijenvolgende de wille van haeren ouders te buyten
gaen dan tegen consciëntie ende de wille Godts.u
Er was dus ondanks het grote leeftijdsverschil
duidelijk sprake van een huwelijk uit liefde. Uit
dit huwelijk werden vier kinderen geboren, twee
zonen Morricegenoemd naar prins Maurits,
en Edward) en twee dochters (Anna en Catha-
rina).25 Edward, de oudste zoon, overleed jong.
Anna trouwde met Bertram Quad zu Wickrath
(1581-1636), telg uit een adellijke familie uit het
Duitse Rijnland (Wickrath is nu een voorstad
van Mönchengladbach). Zij overleed op 18 juli
1625 en was de moeder van twee zoons en een
dochter. De oudste daarvan was Wilhelm Tho
mas Quadt, Herr zu Wickrath (1620-1670). Mau
rits is waarschijnlijk de Morgan die op 20 maart
1632 als opvolger van Justinus van Nassau (zijn
stiefvader) werd aangesteld tot kapitein.26
Na de dood van Morgan hertrouwde Anna de
Merode in 1597 met admiraal Justinus van Nas
sau (1559-1631), een Bredase bastaardzoon
van Willem van Oranje die later gouverneur
van Breda werd. Het huis dat hij als residentie
in Breda liet (ver)bouwen op de hoek van het
Kasteelplein en de Cingelstraat staat er nog
steeds.27 Anna overleefde ook haar tweede
echtgenoot en werd na haar overlijden bij hem
begraven in de Hooglandse Kerk in Leiden, waar
een monumentale grafsteen aan hen herin
nert.28 Duidelijk is dat uiteindelijk haar huwelijk
met Thomas Morgan noch voor hem noch voor
haarzelf reputatieschade heeft opgeleverd.
Morgans compagnon in deze schaking was
kapitein Thomas Knollys (ook wel Knowles, en
Knollis of Knolles in de Nederlandstalige bron
nen) die met Odilia de Merode trouwde.29 Tho
mas Knollys (circa 1555 - in of na 1596) was het
zevende kind van Sir Francis Knollys (1516-
127
De Waterschans 4 - 2012
FAUSTQ NUMINE
BERGA VICTRIX
