ontvanastvan hooaaeDlaatste bezoekers.8
c
Afb. 2: Reconstructie van de plattegrond van de funderingen
en kelders van het hof circa 1505. 2- kelders onder de hofzaal;
3a- eetkamer; 3b- vertrek van de vrouwe; 4- bijgebouwen;
5- huishoudelijk kwartier. Bergen op Zoom gebouwd en
Beschouwd [Alphen aan den Rijn 1987], 4.
Afb. 3: Reconstructie van de plattegrond van de begane
grond van het hof in 1506. 2a- hofzaal; 2b- staatsietrap
3a-eetkamer; 3c- kapel; 3d- stoofkamer; 3a-3e- tuinvleugel;
4a-4b- zuidvleugel; 5- huishoudelijk kwartier. Bergen op Zoom
gebouwd en Beschouwd [Alphen aan den Rijn 19871, 26.
De onvoltooide trap
Van 1 oktober 14-94- tot 1 november 1495, kort na het overlijden van Jan II, werd in de hoek van het
zaalgebouw en de eetkamer een nieuwe traptoren gerealiseerd, die meer dan 200 pond kostte
(afb. 3).
Dit was de staatsietrap, de belangrijkste traptoren van het hof, die naar de voornaamste vertrek
ken leidde. 'In elke behuizing is er steeds één die zich qua omvang, detaillering en vaak toren
achtige bekroning onderscheidt van de overige.'9 De toren past binnen de traditionele L-vormige
opzet van adellijke woningen: de traptoren wordt vaak in de hoek tussen beide vleugels
geplaatst en hoog opgetrokken boven het dak.'10 Deze traptoren werd echter zowel exterieur als
interieur niet voltooid. Normaliter kent een staatsietraptoren een uitbundig gedecoreerde to
renspits die boven het zaalgebouw uittorent, maar deze is hier vervangen door een eenvoudige
afsluiting (afb. 1).
Bovendien bestond aanvankelijk het plan om de trap tot de hoogte van de vliering van de zolder
op te trekken, maar deze werd met een verdieping ingekort tot het vloerniveau van de zolder. 22
Treden en 28 delen van de trapspil werden reeds vóór voltooiing van de bouw naar het kasteel
van Jan III te Wouw gestuurd, dat van 1492 tot 1504 werd verbouwd. De traptoren (het uitwendige
skelet] werd echter, om onbekende reden, niet verlaagd, waardoor het bovenste deel van de to
ren leeg is gebleven, wat tot op de dag van vandaag te zien is.11
De Waterschans 2 - 2013
48
Afb. 4: Interpretatie van de vertrekindeling op de eerste
verdieping van het hof circa 1515 door Ad van den Bulck.
Appartementen zijn door arcering onderscheiden. 2, 3a, 3c-
appartement van de heer; 3b-3e- appartement van de vrouwe;
4a-4c- vrouwenkwartier; 5- huishoudelijk kwartier. Ook de
tweede verdieping van de tuinvleugel [3a-3b, 3d-3el en van
de zuidvleugel [4a-4bl kent een zelfde indeling. Han Bos, De
Waterschans 36:2 [2006], 54.
Afb. 5: 5- Reconstructie van de plattegrond van de eerste
verdieping van het hof circa 1550. 2b- staatsietrap;
3a-eetkamer; 3c- kapel; 3d- stoofkamer; 3a-3e- tuinvleugel;
4a-4b- zuidvleugel; 4c-secreet met kabinet; 4d- garderobe;
5- huishoudelijk kwartier. Bergen op Zoom gebouwd en
Beschouwd [Alphen aan den Rijn 19871, 54.
Hovelingen
Ook leden van de hofhouding bewoonden het hof.
De hofhouding van Jan III en Adriana kan uit 28
tot circa 50 personen hebben bestaan, van wie er
circa 10 tot het gevolg van Adriana behoorden.
De meesten woonden buiten de hofmuren, een
minderheid verbleef in het hof nabij de eigen
werkplaats, lijfbedienden sliepen in de garderobe
of in de kamer van de heer of de vrouwe, inwonen
de jonkheren en jonkvrouwen deelden een ruimte
en de hoogsten in rang (uit de lagere adel) be
schikten over een eigen vertrek (vanaf circa 1510
aan de Grote Binnenplaats). Het was gebruikelijk
dat vele vertrekken als slaapplaats dienden en dat
de hoger geplaatsten dichter bij de heer mochten
verblijven. Het naast de kapel gelegen vertrek (3b)
vervulde volgens een rentmeestersrekening van
1523/1524 de 'woonfunctie voor een man," vol
gens Van den Bulck mogelijk de hofkapelaan.12
Vrouwen
Kinderen van de heer en vrouwe verbleven in een
vrouwenhof of vrouwenkwartier; een beperkt
toegankelijke omgeving, bestaande uit meerdere
vertrekken. 'In de nabijheid van het appartement
van de vrouwe, soms ook nog op de (zolder)
verdieping daarboven, bevinden zich vaak de
kamer van de voedster/kinderkamer, de kamer
van een inwonende dochter, van een (nog) onge
trouwde zuster van de heer of de vrouwe en van
de hofdames.'13 Jan en Adriana hadden zeven
kinderen (afb. 6), die tenminste tot de dood van
hun moeder in Wouw verbleven. In de vijftiende
en zestiende eeuw woonde de heer niet continu
bij zijn gezin.14 Jan III was sinds zijn huwelijk
heer van Wouw, waar zijn gezin meestal aanwe
zig was, waarschijnlijk gedurende het grootste
deel van het jaar. 'Alle kinderen worden geboren
op het kasteel van Wouw en daar ten doopvont
geleid Het Wouwse kasteel blijkt derhalve
ook in dezen tijd de geliefde woonplaats van het
gezin, waar de hooge Vrouwe het grootste deel
van haar leven gesleten en haar moedertaak
in stilte vervuld.'15 Van 1492 tot 1504 werd het
kasteel ten behoeve van het gezin uitgebreid en
aangepast.16 Tot 1500 en mogelijk zelfs tot 1504
49
De Waterschans 2 - 2013
FAU8TO NUMINE
BERQA VICTRIX
ib
