Een prent van de
Daphne Valentijn
Dankzij de aanwezigheid in het Markiezenhof
van de replica van de Franse maquette van Ber
gen op Zoom uit 1751 is er nieuw inzicht ontstaan
in de voorstelling van een prent in de collectie
van het Markiezenhof. De prent, gemaakt door
Jhr. Louis Charles Hora Siccama (1807-1880),
geeft de Bospoort te Bergen op Zoom weer.
Deze prent behoort tot een reeks van zes, waar
in verschillende locaties worden weergegeven.
De oorspronkelijke tekening voor deze prent
werd in 1830 vervaardigd toen de kunstenaar
met de Compagnie vrijwillige jagers der Utrechtse
Hogeschool richting het zuiden marcheerde
tijdens de Belgische Opstand. Uit een vergelij
king van de prent met de maquette blijkt dat de
situatie van de Bospoort in 1830 ongewijzigd
was ten opzichte van 1747. De waarde van de
maquette als bron voor historisch onderzoek
naar de geschiedenis van Bergen op Zoom is
hiermee opnieuw aangetoond.
Afb. h Hora Siccama, Wachthuis aan de Boschpoort etc.[18321, lithografie.
De Waterschans 3 - 2013 104
Afb. 2: De Bospoort circa 1750, detail kopiemaquette 1991
In het kader van een registratieproject van het
Markiezenhof heb ik de collectie van topografische
prenten in het museum digitaal geregistreerd,
beschreven en bestudeerd. Dit project viel samen
met de aanwezigheid van de maquette van Bergen
op Zoom, die op datzelfde moment werd tentoon
gesteld in het Koetshuis van het Markiezenhof.
Het zeer nauwkeurige model van de stad en de
omgeving leverde voor het lokaliseren van deze
prent van de Bospoort een waardevolle bijdrage.
Het ligt in de verwachting dat de maquette ook
in de toekomst een belangrijk hulpmiddel zal
zijn bij het verder bestuderen en registreren van
de collectie topografische prenten.
Al tijdens de eerste fasen van het onderzoek
kwam deze interessante prent uit 1832 aan het
licht.1 Ondanks de titel van de prent, Wachthuis
aan de Boschpoort te Bergen-op-Zoom (afb.1was
niet direct duidelijk wat op de prent precies wordt
weergegeven. Vragen als Om wat voor soort
wachthuis gaat het?, Waar is het wachthuis precies
gelegen? en Wie zijn de figuren op de prent? zijn
van belang voor het ontsluiten van deze prent.
Een kort bezoek aan de maquette maakte echter
al snel duidelijk dat het om het corps de garde2
aan de Bosstraat gaat. Dankzij de camera die
boven de maquette was geïnstalleerd, was het
mogelijk om op de Bosstraat in te zoomen en dit
kleine wachthuis van dichtbij te bekijken (afb.2).
De prent Wachthuis aan de Boschpoort te Bergen-
op-Zoom geeft de stadswal en de verdedigings
werken aan het einde van de Bosstraat weer in
zuidwestelijke richting. Op de voorgrond is een
wachtlokaal met vier soldaten afgebeeld. Rechts
op de achtergrond is een deel van het bastion
Belvedère te zien, waar een soldaat op de uitkijk
staat naast een klein houten wachthuisje. Het
oog wordt van de voor- naar de achtergrond ge
leid door het zandpad dat van links naar rechts
door een opening in de stadswal verdwijnt.
Zowel de Bospoort als het wachtlokaal en het
kleine houten huisje zijn duidelijk herkenbaar in
de maquette. Dit is niet verwonderlijk, want na
de verovering van Bergen op Zoom in 1747 werd
de stad een jaar lang bezet. Zodoende hadden
de Fransen ruim de tijd om de omgeving nauw
keurig op te meten.3
Opmerkelijk is wel dat de situatie 83 jaar lang
onveranderd bleef. Cees Vanwesenbeeck gaf
eerder in zijn artikel De ontploffing van de Stoele-
105
De Waterschans 3 - 2013
u ié 78
