de beeltenis van de heilige Christoffel het
wapen van Jan III van Glymes voorgesteld, met
de Gulden-Vliesorde als een onmiskenbare
verwijzing naar het hogere gezag van de lands
heren. Merkwaardig genoeg komen zowel het
oude model B als het nieuwe model A van het
Glymeswapen op de schouw voor.
De schilden op de zijkanten van de schouw
stellen de familiewapens van de ouders
van beide echtgenoten voor, merkwaardi
gerwijs met uitzondering van dat van de
familie Rambures. Hierdoor ontbreekt de
daar te verwachten verwijzing naar Antonette
(Antoinette, Antonia) de moeder van Adriana
van Brimeu, de in 1500 overleden vrouw van
Jan III. Voor deze uitzonderlijke afwijking is nog
geen overtuigende verklaring gevonden.
Noten
1 R. Meischke (1987), 'Het Markiezenhof te Bergen op Zoom',
in: W.A. van Ham (eindred.) Bergen op Zoom gebouwd en
beschouwd (Bergen op Zoom/Alphen aan den Rijn) in: 9-14.
2 K. Booij (1973), 'De Christoffelschouw uit en thuis'
De Ghulden Roos, jrb. nr. 33, 61-80, vooral 61-62.
3 De posten betreffende de schouw in de jaarrekeningen van
de rentmeesters van de heer van Bergen op Zoom 1520/1521
- 1522/1523 zijn gedrukt in: W.A. van Ham (1986), Het
Markiezenhof te Bergen op Zoom (Bergen op Zoom) 64 -70.
4 Van Ham (1986), Markiezenhof, 49, nr. 57.
5 Rombout II Keldermans wordt voor het eerst vermeld
in 1511. Hij overleed in dec. 1531: C.G.M van Wylick-
Westermann (1987), 'Het bouwmeestersgeslacht
Keldermans', in: J.H. van Mosselveld (eindred.), Keldermans,
een architectonisch netwerk in de Nederlanden, Den Haag,
20-21. Of de in de rekeningen van de rentmeester van de
heer van Bergen op Zoom genoemde Laureijs de steen-
houwere identiek is met Laureijs [II] Keldermans, neef van
Rombout, is niet onomstotelijk bewezen. Laureijs overleed
in oktober 1534: Van Wylick (1987) 22-23.
6 Meischke (1987), 49-51.
7 J. Weyts (1987), 'Wederwaardigheden van kleine en middel
grote monumenten, in het bijzonder van het stadhuis en
Hotel De Draak aan de Grote Markt', in: Bergen op Zoom
gebouwd en beschouwd (Bergen op Zoom/Alphen aan den
Rijn), 131.
8 K. Booij (1973), 'De Christoffelschouw uit en thuis' in: De
Ghulden Roos, jrb. nr. 33, 61-80. Zie ook J. Jacobs (1999),
'De restauratiegeschiedenis van het Markiezenhof', in:
Besturen en bouwen met Booij dl. 1, Bergen op Zoom, 56-57.
9 Booij (1973), 70-71 en Jacobs (1999), 56.
10 W. Paravicini (1975), Guy de Brimeu. Der Burgundischer
Staatund seine adlige Führungsgeschicjte unter Karl dem
Kühnen Bonn, 23, 401-404, 434, 513-514.
11 In het vakjargon heet dit een drielobbige of driepasboog.
12 Vriendelijke mededelingen van pastor R. Smit te Bergen op
Zoom. Verwezen kan hierbij nog worden naar de Vaticaanse
documenten (ook op internet te raadplegen).
13 Namelijk in het West-Brabantse dorp Hoeven en in het
Oost-Brabantse Elsendorp (gemeente Gemert-Bakel). De
autozegeningen zijn (uiteraard) moderne gebruiken: die van
Hoeven gebeurde voor het eerst in 1927 en die te Elsendorp
in 1936: en te Elsendorp in 1936: PJ. Margry en C.M.A.
Carpers (red.; 1998), Bedevaartplaatsen in Nederland dl. 2
Amsterdam/Hilversum, Elsendorp 270-276 (Ottie Thiers)
en Hoeven 449-453 (Jeroen van de Ven). Drs. H. Pennings,
archivaris te Gemert-Bakel was zo vriendelijk mij aanvul
lende gegevens te verstrekken.
14 W. Braunfels (red.) (1973, herdr. 1990), Lexikon der chris-
tilichen Ikonographie, dl. 5, Freiburg in Breisgau, kol. 496
508; G. Benker (1975), Christophorus. Patron derSchiffer,
Fuhrleute und Kraftfahrer. München, passim; J.J.M. Timmers
(1985), Christelijke symboliek en iconografie. Weesp, 5e
druk, 245-246, nr. 689; J. van Laarhoven (1992), De beeldtaal
van de Christelijke kunst. Geschiedenis van de iconografie.
Nijmegen, 152, 168 en 212 en Buyle en Bergmans (2013),
passim, vooral 150-151.
15 Buyle en Bergmans (2013), 153. Zie o.a. een miniatuur uit het
brevarium van de Bourgondische hertog Jan zonder Vrees
(1371-1419) in de Britse Bibliotheek: Buyle en Bergmans,
ibidem, 155, fig. 44.
16 De heilige met de haarband op wandschilderingen in
kerkgebouwen, o.a. te Mechelen en Zepperen in België en
in Semur-en-Auxois (Frankrijk, dep. Cote d' Or): Buyle en
Bergmans (2013), 146, fig. 32, 151, fig. 40 en 169, fig. 70. Zie
ook J. Braun (3e druk, 1988), Tracht und Attribute der Heiligen
in der Deutschen Kunst. Berlin, kol. 166-173. Een zelden voor
komend hoofddeksel voor Christoffel is een gewone muts.
17 K. Booij,'''Spruyt in Devgde' - Gevelsteen 'In den Crisstoffel'
vernieuwd' in: De Waterschans, jrg. 24 nr.2, 56-60. M.
Vermunt (1997), 'Beursplein 5 en zijn omgeving; opgravingen
onder een voormalige koffiebranderij' in: De Waterschans
jrg. 27, nr. 1, binnenzijde omslag en 1-6. Beursplein 2-3 is
met de panden nummers 4 en 5 verenigd en dient nu als
hotel-restaurant.
18 W. Blok en P. van Eenennaam (z. jr.), Beeldig Bergen. Bergen
op Zoom, 25, nr. 2 en 67 nrs. 63 en 64
19 Petrus Christianus (Piet) van Dongen (Bergen op Zoom
1895 - Bergen op Zoom 1987) volgde een opleiding aan
de Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen. Hij was
werkzaam als restaurator en beeldhouwer, onder andere
aan de Sint-Janskathedraal te Den Bosch: website van de
Stichting Kunst in de Openbare Ruimte [KidOR).
20 Blok en Van Eenennaam (z. jr.), 67, nr. 64 ontleenden hun
gegevens aan een mededeling van oud-archivaris Korneel
Slootmans uit 1973.
De Waterschans 1 - 2014
18
