hebben een speciale betekenis: zij geven beide aan welke familie zij vertegenwoordigen. Die van Brimeu bovendien, welke vorst de vaandeldrager wenste te dienen. 27 W. van Ham (1988), 'Het Bourgondische kruis, een eeuwenoud symbool', in: De Gitdebode 2 (1988) nr. 6, 79-81, 3 (1989) nr. 1-2, 20-42, nr. 3, 46-47, nr. 4, 66-67. Eerder verschenen in: De nieuwe start van een schuttersgilde. Bergen op Zoom, 1985, 3756. 28 Deze paragraaf kan tevens dienen als correctie op de bijdragen van mijn hand: 'Het Doorluchtig Huis van Bergen op Zoom' in: Spiegel der historie 4 (1969), jrg. nr. 4, 137-188 en de uitgebreide en verbeterde herdruk (1977), Het Doorluchtig Huis van Bergen op Zoom: een overzicht van de geschiedenis van de heren en markiezen van Bergen op Zoom, hun verwanten en hun bezittingen (1287-1795), Zaltbommel; Het wapen van Glymes uit Bergen op Zoom', in: Gens Nostra 39 (1984), 141-150 en 'Het geslacht Glymes van Bergen op Zoom', in: Virtus, Bulletin van de werkgroep Adetsgeschiedenis, jrg. 6 (1999), 1-14. 29 Een klimmende leeuw staat naar gelang de vorm van het schild, op één achterpoot en 'klimt' met de andere, dat wil zeggen, heft die op. Van de voorpoten wordt de rechtse omhoog geheven en de linkse voorgesteld als gestrekt of als neerwaarts gehouden. 30 Voorbeelden van door een vrijkwartier al dan niet bedekte (dus onzichtbare of juist zichtbare) wapenfiguren zijn vermeld in het artikel van J.-M. van den Eeckhout (2013), 'Niet-heraldici... blazoeneren doorgaans enkel de 'zichtbare' stukken', Heraldicum Disputationes, jrg. 18, nr. 2, 58-74. Een aanvulling van D. Coutereels (2013) in hetzelfde tijdschrift, nr. 3, xxxii. 31 Hetzelfde wapen is overigens op de schouw terug te vinden als de (heraldische) rechter schildhelft van het persoonlijke wapen van Adriana van Brimeu (D). In het benedenveld van wapen B weer de drie maliën of ruiten. 32 Zijn laatst bekende zegel in Parijs, Archives Nationales DH 83 nr, 50 (1528).Van Ham (1969), jrg. nr. 4, 137-188 en (1977) 62-66, afb. 83, nr. 50. 33 Ch. Poplimont (1866), La Betgique hératdique, dl. IV, Parijs, 52. Walhain ligt tegenwoordig in de Belgische provincie Waals-Brabant, Wouw in de Nederlandse gemeente Roosendaal, provincie Noord-Brabant. 34 Fr. van Mieris (1732), Histori der Nedertandsche Vorsten..., Den Haag, 410-411. Een exemplaar bevindt zich in de penningver zameling van het Noordbrabants Museum, nr. 4292. 35 Volgens Meischke (1987), 51-53 was dit vertrekje ingericht als kapel. Elders in het wooncomplex, aan de zijde van de zogenaamde Franse tuin, werden identieke tegeltjes aange troffen. Merkwaardig genoeg in de omgeving waar zich tot 1709 de oudste kapel in het Hof bevond. Zie ook: Jacobs (1999), 55. 36 Hendrik leefde 1449-1502: C. Slootmans (1944), Jan metten Lippen, Rotterdam/Antwerpen, 45-48 en passim. 37 Antoon leefde 1455-1531: Slootmans (1944), 56-60. Kamerijk (Cambrai) ligt thans in Noord-Frankrijk, in het Noorderdepartement, regio Nord-Pas-de-Calais. De ruïnes van de abdij van Sint-Bert ij ns liggen thans in de Noord Franse stad Sint-Omaars (Saint-Omer), in hetzelfde depar tement; Sint-Truiden ligt in de Belgische provincie Limburg. 38 Bisschop Hendrik van Bergen voerde eerst het wapen Glymes volgens het oude model, gevierendeeld met het wapen van het graafschap Kamerijk, bijvoorbeeld op het paneel in het Markiezenhof te Bergen op Zoom, waarop hij samen met zijn broer heer Jan III is afgebeeld (de Kamerijkse kwartieren zijn daar overgeschilderd). Nadien ging hij over tot het gebruik van het nieuwe model, bijvoor beeld op zijn Kamerijkse munten (1480-1502). Abt Antoon van Bergen voerde type B als abt van Sint Truiden al in 1487 in zijn wapen: De Raadt dl. I (1898), 237 (zegels uit 1487 en 1512 [met 4 palen!]). 39 Van Ham (1969 en 1977), 64 en 99, eindnoot 104. Filips voerde zoals reeds vermeld het wapen met een zilveren schildzoom en Cornelis voegde een rode schelp uit het wapen van zijn moeder aan het schild type B toe. Zie ook De Raadt dl. I (1898), 237 (Cornelis) en 496-497 (Filips). Andere verschillen met het wapen van hun vader Jan II betroffen de versie ringen buiten het schild. 40 Over de partijwisselingen van de Rambures zie onder andere Paravicini (1975), 99-105. 41 Paravicini (1975), 99-105 (Rambures) 516-519 (Brimeus); H. Cools (2001), Mannen met macht. Edellieden en de Moderne Staat in de Bourgondisch-Habsburgse tanden [1475-15301, Zutphen, 53, 66, 90, 178 (Brimeu) en 106 en 178 (Rambures). 42 Heeft misschien de befaamde schaking van de weduwe Brimeu-Rambures in 1477 haar reputatie blijvend beschadigd? Ook hiervoor zijn geen rechtstreekse aanwij zingen. Zie over dit indertijd geruchtmakend geval: Paravicini (1975), 502-504; W. Prevenier (1993), 'Geforceerde huwelijken en politieke clans in de Nederlanden: de ontvoering van de weduwe van Guy van Humbercourt door Adriaan Vilain in 1477', in: H. Soly en R. Vermeir (ed.), Beteid en bestuur in de oude Nederlanden. Liber amicorum prof. dr. M. Baetde. Gent, 299-307 en idem (2010), 'The Two Faces of Pardon. Jurisdiction in the Burgundian Netherlands. A Royal Road to Social Cohesion and an Effectual Instrument of Princely Clientelism', in: P.C.M. Hoppenbrouwers e.a. (red.), Power and Persuasion. Turnhout,185-186. Herkomst van de afbeeldingen en copyrights: Afb. 1,2 en 6, 7 en 10-15: foto's Yolande Kortlever, Markiezenhof Historisch Centrum Bergen op Zoom Afb. 4 foto Herman Souer te Landsmeer Afb. 5 foto René en Peter van der Krogt te Delft Afb. 3, 7a, 10a, 11a, 12a, 13a en 18: Schetstekeningen van de auteur Afb. 8, 9, 16 en 19 Fotocollectie Markiezenhof Historisch Centrum Bergen op Zoom Afb. 17 Foto en collectie Archeologisch Depot van de gemeente Bergen op Zoom De Waterschans 1 - 2014 20

Periodieken

De Waterschans | 2014 | | pagina 20