hebben een speciale betekenis: zij geven beide aan welke
familie zij vertegenwoordigen. Die van Brimeu bovendien,
welke vorst de vaandeldrager wenste te dienen.
27 W. van Ham (1988), 'Het Bourgondische kruis, een eeuwenoud
symbool', in: De Gitdebode 2 (1988) nr. 6, 79-81, 3 (1989) nr.
1-2, 20-42, nr. 3, 46-47, nr. 4, 66-67. Eerder verschenen in: De
nieuwe start van een schuttersgilde. Bergen op Zoom, 1985,
3756.
28 Deze paragraaf kan tevens dienen als correctie op de
bijdragen van mijn hand: 'Het Doorluchtig Huis van Bergen op
Zoom' in: Spiegel der historie 4 (1969), jrg. nr. 4, 137-188 en de
uitgebreide en verbeterde herdruk (1977), Het Doorluchtig Huis
van Bergen op Zoom: een overzicht van de geschiedenis van de
heren en markiezen van Bergen op Zoom, hun verwanten en hun
bezittingen (1287-1795), Zaltbommel; Het wapen van Glymes
uit Bergen op Zoom', in: Gens Nostra 39 (1984), 141-150 en 'Het
geslacht Glymes van Bergen op Zoom', in: Virtus, Bulletin van de
werkgroep Adetsgeschiedenis, jrg. 6 (1999), 1-14.
29 Een klimmende leeuw staat naar gelang de vorm van het
schild, op één achterpoot en 'klimt' met de andere, dat wil
zeggen, heft die op. Van de voorpoten wordt de rechtse
omhoog geheven en de linkse voorgesteld als gestrekt of als
neerwaarts gehouden.
30 Voorbeelden van door een vrijkwartier al dan niet bedekte
(dus onzichtbare of juist zichtbare) wapenfiguren zijn
vermeld in het artikel van J.-M. van den Eeckhout (2013),
'Niet-heraldici... blazoeneren doorgaans enkel de 'zichtbare'
stukken', Heraldicum Disputationes, jrg. 18, nr. 2, 58-74. Een
aanvulling van D. Coutereels (2013) in hetzelfde tijdschrift,
nr. 3, xxxii.
31 Hetzelfde wapen is overigens op de schouw terug te vinden
als de (heraldische) rechter schildhelft van het persoonlijke
wapen van Adriana van Brimeu (D). In het benedenveld van
wapen B weer de drie maliën of ruiten.
32 Zijn laatst bekende zegel in Parijs, Archives Nationales DH
83 nr, 50 (1528).Van Ham (1969), jrg. nr. 4, 137-188 en (1977)
62-66, afb. 83, nr. 50.
33 Ch. Poplimont (1866), La Betgique hératdique, dl. IV, Parijs,
52. Walhain ligt tegenwoordig in de Belgische provincie
Waals-Brabant, Wouw in de Nederlandse gemeente
Roosendaal, provincie Noord-Brabant.
34 Fr. van Mieris (1732), Histori der Nedertandsche Vorsten..., Den
Haag, 410-411. Een exemplaar bevindt zich in de penningver
zameling van het Noordbrabants Museum, nr. 4292.
35 Volgens Meischke (1987), 51-53 was dit vertrekje ingericht
als kapel. Elders in het wooncomplex, aan de zijde van de
zogenaamde Franse tuin, werden identieke tegeltjes aange
troffen. Merkwaardig genoeg in de omgeving waar zich tot
1709 de oudste kapel in het Hof bevond. Zie ook: Jacobs
(1999), 55.
36 Hendrik leefde 1449-1502: C. Slootmans (1944), Jan metten
Lippen, Rotterdam/Antwerpen, 45-48 en passim.
37 Antoon leefde 1455-1531: Slootmans (1944), 56-60.
Kamerijk (Cambrai) ligt thans in Noord-Frankrijk, in het
Noorderdepartement, regio Nord-Pas-de-Calais. De ruïnes
van de abdij van Sint-Bert ij ns liggen thans in de Noord
Franse stad Sint-Omaars (Saint-Omer), in hetzelfde depar
tement; Sint-Truiden ligt in de Belgische provincie Limburg.
38 Bisschop Hendrik van Bergen voerde eerst het wapen
Glymes volgens het oude model, gevierendeeld met het
wapen van het graafschap Kamerijk, bijvoorbeeld op het
paneel in het Markiezenhof te Bergen op Zoom, waarop
hij samen met zijn broer heer Jan III is afgebeeld (de
Kamerijkse kwartieren zijn daar overgeschilderd). Nadien
ging hij over tot het gebruik van het nieuwe model, bijvoor
beeld op zijn Kamerijkse munten (1480-1502). Abt Antoon
van Bergen voerde type B als abt van Sint Truiden al in 1487
in zijn wapen: De Raadt dl. I (1898), 237 (zegels uit 1487 en
1512 [met 4 palen!]).
39 Van Ham (1969 en 1977), 64 en 99, eindnoot 104. Filips voerde
zoals reeds vermeld het wapen met een zilveren schildzoom
en Cornelis voegde een rode schelp uit het wapen van zijn
moeder aan het schild type B toe. Zie ook De Raadt dl. I
(1898), 237 (Cornelis) en 496-497 (Filips). Andere verschillen
met het wapen van hun vader Jan II betroffen de versie
ringen buiten het schild.
40 Over de partijwisselingen van de Rambures zie onder andere
Paravicini (1975), 99-105.
41 Paravicini (1975), 99-105 (Rambures) 516-519 (Brimeus); H.
Cools (2001), Mannen met macht. Edellieden en de Moderne
Staat in de Bourgondisch-Habsburgse tanden [1475-15301,
Zutphen, 53, 66, 90, 178 (Brimeu) en 106 en 178 (Rambures).
42 Heeft misschien de befaamde schaking van de weduwe
Brimeu-Rambures in 1477 haar reputatie blijvend
beschadigd? Ook hiervoor zijn geen rechtstreekse aanwij
zingen. Zie over dit indertijd geruchtmakend geval:
Paravicini (1975), 502-504; W. Prevenier (1993), 'Geforceerde
huwelijken en politieke clans in de Nederlanden: de
ontvoering van de weduwe van Guy van Humbercourt door
Adriaan Vilain in 1477', in: H. Soly en R. Vermeir (ed.), Beteid
en bestuur in de oude Nederlanden. Liber amicorum prof. dr.
M. Baetde. Gent, 299-307 en idem (2010), 'The Two Faces of
Pardon. Jurisdiction in the Burgundian Netherlands. A Royal
Road to Social Cohesion and an Effectual Instrument of
Princely Clientelism', in: P.C.M. Hoppenbrouwers e.a. (red.),
Power and Persuasion. Turnhout,185-186.
Herkomst van de afbeeldingen en copyrights:
Afb. 1,2 en 6, 7 en 10-15: foto's Yolande Kortlever, Markiezenhof
Historisch Centrum Bergen op Zoom
Afb. 4 foto Herman Souer te Landsmeer
Afb. 5 foto René en Peter van der Krogt te Delft
Afb. 3, 7a, 10a, 11a, 12a, 13a en 18: Schetstekeningen van de auteur
Afb. 8, 9, 16 en 19 Fotocollectie Markiezenhof Historisch Centrum
Bergen op Zoom
Afb. 17 Foto en collectie Archeologisch Depot van de gemeente
Bergen op Zoom
De Waterschans 1 - 2014
20