VOORGESCHIEDENIS
Na zijn nederlaag in de VoLkerensLag bij Leipzig
op 18 oktober 1813 trok Napoleon zich achter de
Rijn terug. De geallieerden (Pruisen, Oostenrijk,
Rusland, Zweden en Engeland) startten vredes
onderhandeLingen. Deze onderhandeLingen
werden door de Franse keizer gefrustreerd in
de hoop dat hij nog terug zou kunnen slaan. Zes
weken na Leipzig kwam op 30 november prins
Willem van Oranje in Scheveningen aan land.
De prins arriveerde in een land dat de Fransen
aan het verlaten waren. Vanaf half november
kwamen sommige steden in opstand en in
het oosten van Nederland trokken Russische
en Pruisische troepen de grens over. In Den
Haag had de omwenteling al op 18 november
plaatsgevonden. Toen vertrokken daar zowel
de Franse prefect met zijn ambtenaren aLs
de Franse generaaL met zijn troepen richting
Rotterdam en vandaar naar Gorkum. De dag
daarvoor verspreidde Van Hoogendorp het
manifest Oranje boven! Holland is vrij.
In de visie van Napoleon dienden de vestingen
Gorkum, 's-Hertogenbosch, Geertruidenberg,
Breda en Bergen op Zoom in ieder gevaL in
Franse handen te blijven. De oprukkende
geallieerden sloegen op 15 december 1813 het
beleg voor Gorkum, waarvan het garnizoen
zich op 20 februari 1814 overgaf. Den Bosch
werd eveneens medio december belegerd en
op 26 januari veroverd. Breda werd niet eens
belegerd. Bij de nadering van de geallieerden
verliet het Franse garnizoen op 10 december
Breda. Hetzelfde gold in die maand ook voor
de vestingen Geertruidenberg, KLundert en
Willemstad.
Intussen was in Den BrieL en HeLLevoetsLuis,
nadat de Fransen daar waren gevLucht, op
16 december het eerste deeL van een EngeLs
expeditieLeger geLand. Het tweede deeL Landde
op ThoLen. De EngeLse opperbeveLhebber, Lord
Thomas Graham, vestigde tot 24 december
zijn hoofdkwartier in ThoLen. Daarna vertrok
hij naar Oudenbosch en concentreerde zijn
troepen in West-Brabant met het oog op de
verovering van Antwerpen. Begin januari
controLeerde Graham rond de vesting Bergen
op Zoom de pLaatsen HaLsteren, Steenbergen,
Oudenbosch, Wouw, RoosendaaL, Nispen en
Essen. De troepen van de Pruisische generaaL
Friedrich WiLheLm von BüLow beheersten Breda
en omgeving, en de route naar Antwerpen.
Voor de EngeLsen was het bezit van de
havenstad aan de ScheLde - NapoLeons pistool
op de borst van EngeLand - van het grootste
beLang. De aanvaL op Bergen op Zoom Liet
daarom nog even op zich wachten.
Lord Graham (9.000 miLitairen) trachtte
samen met Von BüLow (20.000 manschappen)
Antwerpen te veroveren. Hun pogingen haLf
januari en begin februari misLukten. Von
BüLow trok daarna met zijn Leger verder naar
het zuiden om de geaLLieerde troepenmacht
in Noord-Frankrijk te versterken en Graham
beperkte zich tot de bLokkades van Antwerpen
en Bergen op Zoom. In de Loop van februari
werd voor de EngeLsen het bezit van Bergen
op Zoom van beLang, omdat er berichten
waren dat de troepen van NapoLeon vanaf
Oudenaarde richting Antwerpen trokken. In
gevaL van nood zou Graham zich in de vesting
Bergen op Zoom moeten kunnen terugtrekken.
De herovering door NapoLeon van Reims op 5
maart versterkte dit beLang. De Franse keizer
zou in aantocht zijn.
BERGEN OP ZOOM EEN FRANSE STAD
Sinds januari 1810, toen NapoLeon het restant
van ZeeLand, geheeL Noord-Brabant en deLen
van Limburg annexeerde, was Bergen op
Zoom formeeL een Franse stad, bestuurd
voLgens de Franse wetten. Met de onderprefect
(sous-préfet], de BeLg Pierre Perre, en de
garnizoenscommandant (gouverneur], GisLain
Laurent Bizanet, sprak en correspondeerde
de NederLandse burgemeester (maire) Gerard
VermeuLen in het Frans. AanpLakbiLjetten
werden in twee taLen opgesteLd. Bergen op
Zoom maakte deeL uit van het departement Des
Deux Nethes, waarvan de prefect in Antwerpen
zeteLde. De onderprefect van het arrondis
sement Breda hieLd kantoor in die stad. Gerard
VermeuLen vormde met zijn twee wethouders
(adjoints) Jean Drabbe en Gerard Mirou het
dageLijks bestuur van de stad. De gemeen
teraad (conseil municipal), die onregeLmatig
bijeenkwam, teLde 30 Leden.
DEEL 1. VOORBEREIDINGEN
In de archieven staat informatie over hoe
gouverneur Bizanet zich op een eventueLe
De Waterschans 1 - 2014
36
