pronkstuk v
'LstOf
Markiezenhof
zijn geschiedenis, versiering en betekenis
Dr. Willem van Ham
Tegen de westwand van de Hofzaal in het
Markiezenhof te Bergen op Zoom bevindt zich
een monumentale hardstenen schouw waarvan
de boezem boven de stookplaats fraai bewerkt
is. Het sierstuk hebben wij te danken aan de
bouwheer van het Hof, Jan III van Glymes.
De bouw van de Hofzaal was in 1485 begon
nen nog onder diens vader, Jan II, bijgenaamd
Metten Lippen, maar werd pas tien jaar later
voltooid, één jaar na het overlijden van laatst
genoemde. De zaal werd oorspronkelijk
verwarmd door een eenvoudige schouw uit
Ledesteen. In onderstaande bijdrage wordt
gedetailleerder ingegaan op de schouw, zijn
geschiedenis en afbeeldingen. Deze omvatten
voornamelijk een scène uit het leven van de
heilige Christoffel van Lycië, wapenschilden en
standaarden. Beide laatsten hebben betrekking
op de persoon en familiegeschiedenis van de
bouwheer.
DE SCHOUW
Geschiedenis
De tegenwoordige schouw was niet de oudst
bekende uiting van Christoffelverering door
een heer van Bergen op Zoom. Tijdens het
bewind van heer Jan II van Glymes heeft Jan
de Beeldenverver in 1445/1546 een Sinte
Kerstoffels in de zaal gemaakt. Dat hij tege
lijkertijd een verguld 'timmerielken' en drie
kandelaars leverde, zou erop kunnen wijzen
dat het hier een vrijstaand beeld in een sierlijk
kastje betrof.3
Nadat de bouw van het Hof in of kort na
1514 was voltooid, volgde nog een fase van
verfraaiing en modernisering. Hiertoe behoorde
ook het aanbrengen van de grote 'blauwe'
schouw.
Het steen- en beeldhouwerswerk aan de
actuele schouwboezem is in 1521 in opdracht
van Jan III van Glymes, heer van Bergen
op Zoom verricht.4 Het pronkstuk werd
vervaardigd in het atelier van Rombout II
Keldermans in samenwerking met zijn fami
lielid Laurens of Laureijs (Laurentius) II.5 De
plaatsing vond in de loop van het jaar daarna
plaats. In 1523 waren er nog technische
aanpassingen noodzakelijk.6 Verdere bijzon
derheden over de schoorsteen ontbreken.
Kennelijk was de schouw goed bestand tegen
alle wederwaardigheden van het Hof gedurende
de meer dan 270 jaar dat het Hof in bezit bleef
van de heren en markiezen van Bergen op
Zoom.
Na de komst van de Fransen in 1795 gebruikte
men het Hof voor militaire doeleinden, tussen
1818/1819-1957 als kazerne. Door de plaatsing
van een tussenmuur in de Hofzaal ontstond
een kleiner vertrek, dat onder meer als biblio
theek dienst deed. De schouw kwam daarin
nauwelijks meer tot zijn recht. In mei 1844
heeft men het kolossale sierstuk overge
bracht naar het stadhuis aan de Grote Markt.
Daarbinnen is het in 1936 verplaatst van de
west- naar de noordwand van de achterzaal
waarin het stond, toen die met de voorzaal aan
de zijde van de Grote Markt werd verenigd tot
de Markiezenzaal (tegenwoordig raadszaal).7
De schouw werd in 1972/1973 terugge
bracht naar zijn oorspronkelijke plaats in het
Markiezenhof. Voor en tijdens de herplaatsing
heeft men onder supervisie van projectleider
Kees Booij grondig technisch en historisch
onderzoek verricht. Hij deed daarvan uitvoerig
D&Chru
chouw/
De Waterschans 1 - 2014
6
