circa 40.000 francs per dag (circa 200.000 euro)
en daarbij kwam een enorm bedrag van vijftien
miljoen francs (circa 80 miljoen euro) als oor
logsboete. Antwerpen bezweek bijna onder deze
lasten. Internationaal werd het verlies van de
stad met de grootste haven van de wereld als
een ramp beschouwd en het feit dat de inname
van Parijs door de Duitsers, zoals oorspronkelijk
bedoeld, niet was gelukt, woog niet op tegen
dit verlies. De internationale handel lag stil en
de angst dat de haven voor oorlogsdoeleinden
zou worden gebruikt, was voor Engeland een
schrikbeeld. En Nederland was bezorgd dat de
Schelde als internationaal vaarwater ook door
de Duitsers zou worden gebruikt. In dat geval
zou Nederland onvermijdelijk bij de oorlog
betrokken raken, ondanks de Duitse verklaring
dat men de Scheldeverdragen respecteerde. Het
Nederlandse leger zette extra patrouilles langs
de Schelde in en gaf opdracht om onbekende
schepen die de Schelde bij Vlissingen opvoeren
tot zinken te brengen.
Al op 18 oktober werden de vluchtelingen in
Nederland opgeroepen terug te keren; de
gemeenten Bergen op Zoom, Roosendaal en
Breda ontvingen de fungerend burgemeester
Louis Franck die de Antwerpenaren dringend
verzocht naar de stad terug te komen. Op de
stations stonden de treinen klaar en er werden
gratis kaartjes uitgedeeld. Met tienduizenden
keerden de Antwerpenaren terug en de stad
kwam opnieuw tot leven dankzij een weer actie
ve middenstand.
De Hollandstellung, de Festung Antwerpen
(de Nordabschnitt)
De strijd in de westhoek van Vlaanderen, waarbij
het front nauwelijks van plaats veranderde en
waar grote aantallen doden en gewonden vielen,
leverde Duitsland de zo gewenste overwinning
niet op. Vanaf de eerste veldslag aan de IJzer
en de vele gevechten bij plaatsen als Ieper,
Diksmuide en Passendale was er strijd om soms
luttele meters terreinwinst ten koste van onvoor
stelbare hoeveelheden doden en gewonden.
Het front in België aan de IJzer, zat in feite vast
en belemmerde de Duitsers op andere fronten
actief te zijn. De Duitse legerleiding maakte zich
Afb 7.: Duitse propaganda: gekleurde prentbriefkaart van het brandende Antwerpen gezien over de Schelde,
links het portret van Von Beseler
58
