Bergen op Zoom:
Aan de frontlijn van de
neutraliteit, 1914-1918
Prof. dr. Wim Klinkert
(werkzaam bij de Nederlandse Defensie Academie en de Universiteit van Amsterdam]
De steden van Zuid-Nederland hebben de
gevolgen van de Eerste Wereldoorlog terdege
aan den lijve ondervonden. Bergen op Zoom
vormt hierop geen uitzondering. 'De frontlijn
van de neutraliteit' werd bevolkt door militai
ren, vluchtelingen, smokkelaars en spionnen.
Militairen
Bergen op Zoom was vanouds een garnizoens
stad. Op het moment dat de mobilisatie werd
afgekondigd, 31 juli 1914, huisden het 3 Regiment
Infanterie en het 3 Regiment Veldartillerie in de
stad. Zo'n 6% van de ruim 16.000 inwoners van
Bergen was op dat moment militair. Door de
oproep van dienstplichtigen steeg dat aantal
vanaf begin augustus aanzienlijk. De dienst
plichtigen van de 'Bergse' regimenten waren
ingedeeld bij de derde divisie van het veld
leger. Deze divisie van ruim 20.000 man had
de opdracht de zuidelijke grens te bewaken.
Kazernes, fabrieken en andere grote gebouwen
raakten vol met soldaten. De meeste militairen
vonden onderdak door inkwartiering bij burgers
in Bergen op Zoom en de omliggende dorpen.
Het belang als legeringsplaats ontleende Bergen
op Zoom aan zijn ligging. Het beleg van Antwerpen
van oktober 1914 en de massale instroom van
Belgische vluchtelingen maakten dit zonneklaar.
Maar de legerleiding keek na het eerste oor
logsjaar vooral naar Zeeland als een provincie
die het grootste gevaar liep door buitenlandse
legers of vloten aangevallen te worden. Dat had
gevolgen voor de troepenopbouw en de organi
satie van de verdediging in West-Brabant.
Het Duitse leger bezette bijna geheel Vlaanderen,
maar kon geen gebruik maken van Antwerpen,
de belangrijkste Vlaamse zeehaven. Nederland
hield de Westerschelde voor schepen van oor
logvoerende landen gesloten als onderdeel van
Afb 1:. De Stelling West-Brabant: bunkers bij Halsteren,
situatie 2014.
De Waterschans 2 - 2014
