Drie Brabantse Engelandvaarders
Wim Adriaansen
Het moet een verrassing voor Herman Leus
en Jac van Loon zijn geweest als zij op 24
oktober van het oorlogsjaar 1942 in Madrid
Sjef Adriaansen ontmoeten. Drie jonge
Engelandvaarders, vanuit Nederland op
weg naar Engeland. Ze hebben die dag het
Nederlandse consulaat in de Spaanse hoofd
stad bezocht, daar zakgeld gekregen en, zoals
Leus in zijn verslag noteert, "aten en dronken
er eens goed van". Een week later scheiden
hun wegen weer. Drie gewone jongens uit de
Brabantse zuidwesthoek, onderweg, met als
ideaal daadwerkelijk mee te werken aan de
bevrijding van ons land.
Englandvaarders
De term Engelandvaarder is na de bezetting de
naam voor een aantal avontuurlijke jongelui die
het gelukt vanuit ons land met een bootje over
zee naar Engeland te ontkomen. Die benaming
wordt al snel uitgebreid tot alle Nederlanders,
meest mannen, die ook via een andere route
het vrije Engeland weten te bereiken. Hun ge
schiedenis is te boek gesteld door Agnes Des-
sing, die inventariseert dat in totaal zo'n 1700
Engelandvaarders de tocht hebben volbracht1.
Later onderzoek brengt het aantal op ruim 1 9002.
Een kleine duizend van hen, net als Herman,
Jac en Sjef, via de zuidelijke route langs België,
Frankrijk, Spanje en dan verder.
Herman Leus
Herman Leus is op 18 december 1917 geboren
in Hengelo (Overijssel). Zijn familie verhuist eerst
naar Tiel en later naar Bergen op Zoom, waar
zijn vader werk vindt in de ijzergieterij van de N.V.
Holland. De jonge Herman gaat in beide plaatsen
naar de lagere school en volgt daarna in Bergen
op Zoom de driejarige avondschool, terwijl hij
als mecanicien werkt bij de N.V. Holland. Hij is de
jongste in een gezin van zes jongens en hij hoeft
daarom wegens broederdienst niet in militaire
dienst. In juni 1940 is hij, 22 jaar oud, via de
Arbeidsbeurs als metaalarbeider tewerkgesteld
in Duitsland. In augustus 1942 vlucht hij, samen
met twee Franse krijgsgevangenen, naar Bergen
op Zoom, waar ze onderduiken bij de ouders
van Herman3. Daar ontmoet hij Jac van Loon,
met wie hij plannen maakt om naar Engeland
te vertrekken. Een reis "met als doel eens meer
van de aarde te zien", zo vertrouwt hij later zijn
zakboekje toe.
Jac van Loon
Jac van Loon is geboren in Bergen op Zoom op
8 april 1919 als zoon van een graan-commissio-
nair. In zijn geboorteplaats volgt hij de lagere
school. Hij werkt korte tijd bij zijn vader, daarna
in een ijzergieterij en later in de betonbouw. In
1939 wordt hij opgeroepen voor militaire dienst
bij het 7e Regiment Veldartillerie. De oorlogsda
gen van mei 1940 maakt hij als korporaal mee
op het vliegveld Valkenburg bij Katwijk. Net als
Herman Leus wordt hij na de bezetting via de
Arbeidsbeurs tewerkgesteld, eerst in Nederland,
later in Duitsland. Na verlof keert hij niet terug.
Hij wordt korte tijd later door de bezetter opge
pikt en, met nog een tiental Bergenaren, tewerk
gesteld in Brest (Frankrijk), waar een haven voor
onderzeeboten (U-boten) wordt aangelegd. Ook
ditmaal keert hij niet terug van verlof. De Arbeids
beurs stuurt hem nu naar Linz (Oostenrijk), waar
hij huizen moet gaan bouwen, maar in werkelijk
heid blijkt het werk te zijn in de Hermann Goering
Werke, in de oorlogsindustrie dus. Zijn eerste
vluchtpoging mislukt. De tweede keer lukt het
wel en komt hij, ondanks bombardementen on
derweg, veilig terug in zijn geboortestad.
"Ik leidde daarna een zwervend bestaan, want
vanwege mijn vlucht uit Duitsland was de Sicher-
heitspolizei toch weer naar me op zoek. Niettemin
probeerde ik intussen wat te werken, want ik had
natuurlijk kosten. Ik sliep her en der".
Dan is het genoeg. Met Herman Leus, een vriend
van hem, en de twee Fransen vertrekt hij. Het
gezelschap passeert in de nacht van 8 augustus
1942 bij Huijbergen de Belgische grens. Hun reis
naar Engeland is begonnen4.
Sjef Adriaansen
Sjef Adriaansen is geboren in Hoogerheide op 9
juni 1919 als jongste zoon van een tuinder. Hij
De Waterschans 3 - 2014
104
