Beslissende keuze
Na de invasie van 6 juni 1944 in Normandië werd
de Duitse troepensterkte aan de kustlijn van
Noord-Frankrijk, België en Nederland steeds
verder teruggebracht in een poging om de
tanende Duitse gevechtskracht in de strijd tegen
het geallieerde bruggenhoofd op peil te houden.
Het geallieerde oorlogspotentieel was duidelijk
veel groter. Eind juli, begin augustus braken de
geallieerden door de Duitse verdediging. Voor
het Duitse opperbevel leek de situatie hopeloos.
Men bereidde zich voor op een terugtocht rich
ting vaderland maar niet zonder het de gealli
eerden zo moeilijk mogelijk te maken. Met name
Amerikaanse historici spreken van het Duitse
wonder in het Westen. Hiermee doelt men op de
veerkracht van de Duitse strijdkrachten in West
Europa om in september 1944 uit een verloren
toestand weer een aaneengesloten front te rea
liseren. Het is onterecht dit wonder geheel op
het conto van het Duitse leger te schrijven. De
Britse veldmaarschalk Montgomery had altijd
gezegd dat je de Duitsers geen moment van
rust mocht geven omdat ze dit zouden gebrui
ken voor het herstel van hun gevechtskracht,
maar het was juist diezelfde Montgomery die
dit wonder in het westen mogelijk maakte. Het
beslissende moment was de verovering van Ant
werpen met haar onbeschadigde wereldhaven
op 4 september. De Duitsers vreesden voor een
verdere opmars naar het noorden en konden
dan ook niet begrijpen waarom deze uitbleef.
Hun situatie aan de Westerschelde was op dat
moment hopeloos. Walcheren en Zuid-Beveland
waren nagenoeg onverdedigd, omdat de troepen
grotendeels verplaatst waren naar België om de
Canadese opmars tot staan te brengen.
De inlichtingenofficieren in Montgomery's leger
groep waren hiervan op de hoogte, dankzij het
plaatselijk verzet en de gekraakte Enigma code
waardoor de informatie van gecodeerd vijandelijk
radioverkeer beschikbaar was voor de geallieer
de legertop. De bevelhebber van de Britse mari
ne in West-Europa, admiraal Bertram Ramsay,
wees Montgomery er op dat hij onmiddellijk
moest oprukken om de Scheldemonding in te
nemen. De Britse veldmaarschalk kreeg ook
vanuit een geheel andere hoek het advies om zo
snel mogelijk naar Walcheren te gaan. Ongewild
heeft ook Hitler hem namelijk dit advies gegeven
door op 5 september 1944 Walcheren tot Festung
uit te roepen hetgeen in de praktijk betekende
dat dit gebied tot de laatste man verdedigd
moest worden. Montgomery besloot echter
geheel anders. De troepen in Antwerpen kregen
opdracht halt te houden. Antwerpen was wel
iswaar van groot belang voor de Amerikaanse
bevoorrading, maar de Britse aanvoer zou Mont
gomery laten verlopen via de Franse havenste
den Le Havre, Boulogne, Calais en Duinkerken.
Hij gaf aan het hem ondergeschikte 1e Canadese
Leger opdracht deze havensteden te veroveren.
Zelf ging de veldmaarschalk zich voorbereiden
op operatie Market Gardenmassale luchtlan
dingen, ondersteund door grondtroepen met
als doel de verovering van de bruggen rondom
Arnhem en Nijmegen om daarna door te stoten
naar het hart van Duitsland. De voorbereiding op
de jammerlijk mislukte operatie duurden twee
weken, waarin de Duitse veldmaarschalk Model
de kans greep om het wonder in het westen
mogelijk te maken. Het gevolg was een bloedige
en verwoestende strijd in zuidelijk Nederland.
Aan de Westerschelde ging het Canadese leger
de langste en bloedigste strijd van de oorlog in
West-Europa aan. De uiteindelijke overwinning
in november 1944 noemde de Canadese auteur
Mark Zuehlke niet voor niets een Terrible Victory.
Met Montgomery's besluit van 5 september was
de mogelijkheid verspeeld om de oorlog nog in
1944 te beëindigen.
De terugtocht van het Duitse 15e Leger
Met de inname van Antwerpen op 4 september
was het Duitse 15e Leger, bestaande uit meer
dan 100.000 man, de weg over land afgesneden.
De situatie was hopeloos en de paniek mondde
een dag later uit in Dolle Dinsdag. In Terneuzen
vonden apocalyptische taferelen plaats. Duitse
militairen grepen niet in toen de bevolking de
militaire voorraden plunderde. Het einde van
het Derde Rijk leek aangebroken. Aan de chaos
in Terneuzen kwam abrupt een einde toen een
Duitse patrouille medewerkers van Rijkswater
staat aantrof die bezig waren om springladin
gen uit de Westsluis te verwijderen. Vijf van hen
werden ter plekke doodgeschoten, de anderen
zagen kans aan dit lot te ontsnappen. In heel
Nederland is nergens Dolle Dinsdag op zo'n
brute wijze de kop ingedrukt. Met deze schoten
was de orde in Terneuzen weer hersteld en de
Duitse strijdkrachten in West-Europa hervonden
de moed om door te vechten. Veldmaarschalk
Model trachtte zoveel mogelijk tijd te winnen,
De Waterschans 3 - 2014
128
