Aan de voorzijde van de meeste penningen,
zoals die van ons, met de drie vredesduiven, is
een profiel van de stad Münster afgebeeld. Er
zijn minstens drie varianten van het opschrift of
randschrift van deze voorzijde. Het meest inte
ressant is: "MONAST[erium] /WESTPH[aliae]",
"Münster in Westfalen"; "HIC MAUSOLAEUM
MARTIS PACISQ[ue] /TROPHAEUM", "Hier
[Münster] ziet men het mausoleum van Mars
[het grafmonument van de god van de oorlog]
en de trofee van de vrede". In dit randschrift
wordt Münster geprezen en komt de wens tot
uitdrukking dat het voorgoed afgelopen is met
de oorlog. De tekst is inhoudelijk nauw verwant
met het randschrift op de andere zijde van de
penning: "Vrede is het hoogste goed".
De betekenis van de penning is dus drieledig: lof
voor de stad Münster; lof voor de vrede tussen
Zweden, Frankrijk en de keizer en de wens dat
de oorlog voor altijd begraven is. Impliciet is de
boodschap een oproep om naar vrede te streven.
Hergebruik van het motief
In 1998 was het 350 jaar geleden dat de Vrede
van Münster/ de Westfaalse Vrede werd geslo
ten. Het is uitgebreid herdacht, onder meer met
mooie tentoonstellingen in Münster en Osna-
brück.10
Al eerder, in 1981, was er in Münster een re
plica in zilver uitgebracht van de Pax optima
rerum-penning. Bij de vormgeving van het logo
voor de manifestaties van 1998 greep men terug
op de voorstelling met de drie vredesduiven.
Kennelijk waren de organisatoren getroffen
door de kracht en de eenvoud van deze emble
matische compositie.
Ook in Nederland werd het jubileum van de
vrede van 1648 gevierd. Er was een tentoon
stelling in Den Haag en er werd een zilveren
gedenkpenning geslagen, met aan de voorzijde
koningin Beatrix, samen met een verkleinde
afbeelding van de Pax optima rerum-penning.
Pax optima rerum- haardplaten
Al veel eerder, in de zeventiende eeuw, moet
de kwaliteit van de voorstelling zijn opgevallen.
Dat blijkt uit het hergebruik van het motief op
de haardplaat uit Siegen, waarmee we dit ver
haal zijn begonnen. Zeker een dozijn Pax optima
rerum-haardplaten bevindt zich in collecties in
Nederland. Behalve in het Markiezenhof, is er
bijvoorbeeld ook één in het Rijksmuseum en in
het Museum Rotterdam. Als je de afbeeldingen
op internet vergelijkt, blijkt dat er verschillende
varianten bestaan, met name wat de versierde
rand betreft. Een bijzonder exemplaar bevindt
zich in het stadhuis van Münster. Hij staat in de
schouw van de Friedenszaal, de Raadszaal die
door Terborch is geschilderd, waar in 1648 de
vrede tussen Nederland en Spanje officieel is
gesloten.
En wat is nu de link met de geschiedenis van
Bergen op Zoom?
Ook voor onze stad was de vrede van 1648 van
belang. Bergen was in de loop van de oorlog
een belangrijke vestingstad geworden aan de
grens van de Republiek. De Vrede van Münster
zal zeker tot gevolg hebben gehad dat er wat
druk van de militaire ketel ging. Een ander ge
volg was, dat de rechtmatige erfgename van het
markiezaat, de katholieke Maria Elisabeth II van
's-Heerenberg, niet langer buiten de deur kon
worden gehouden. Zeer tegen de zin van het
protestantse stadsbestuur nam ze het markie-
zaat in bezit. Voor het Markiezenhof betekende
Afb 6: Replica van de penning van 1648, Münster 1981.
Afb 7: Gedenkpenning bij 350 jaar Vrede van Münster, Den
Haag 1998.
De Waterschans 4 - 2014
170
