Toch waren stilistische overeenkomsten met het
klein aantal schilderijen dat is overgebleven van
het oeuvre van Allou niet voldoende om met
zekerheid vast te kunnen stellen dat hij de schil
der moet zijn geweest van het portret. Uiteraard
heb ik ook het werk van andere kunstenaars uit
de tijd en omgeving van Frédéric Constantin in
stilistisch opzicht vergeleken met het schilderij.
Naar mijn mening konden ze echter niet voor
het auteurschap in aanmerking komen.
Een bijzondere prent
Vervolgens deed zich een gebeurtenis voor die
voor mijn onderzoek doorslaggevend was. Tot
mijn grote verrassing kwam ik eindelijk een echt
portret op het spoor van Frédéric Constantin. Het
was een gravure naar een portret in pastel, dat ooit
gemaakt bleek te zijn door niemand minder dan
Gilles Allou. (afb. 5) De gravure bevindt zich in de
collectie van de Bibliothèque Nationale te Parijs.21
Ik ontdekte deze gravure in de online publicatie
Dictionary of pastellists before 1800 van Neil
Jeffares. Hier wordt Gilles Allou vermeld achter
de naam van Frédéric Constantin in de lijst van
in pastel geportretteerden.22
Na contact met Jeffares werd duidelijk dat hij
hier verwijst naar een portret van Frédéric
Constantin in prentvorm, in 1714 vervaardigd
door Simon Thomassin (1687-1741) naar een
heden onbekende pastel door Gilles Allou.
Jeffares had echter alleen een verwijzing
gevonden naar de prent in de collectie van de
Bibliothèque Nationale. Hij had de prent, of de
pastel waarop de prent is gebaseerd, nooit in
het echt gezien. Het Markiezenhof bestelde een
hoogwaardige digitale afbeelding van de prent
bij de Bibliothèque Nationale, waardoor ik hem
nu hier kan afbeelden.
De gravure stelt het portret van Frédéric Con
stantin voor in de periode 1707-1714.23
Het randschrift om het portret leest in verta
ling: "De doorluchtige prins Frédéric Constantin
de la Tour d'Auvergne, kanunnik te Straatsburg
en prior en begunstiger van [het klooster van]
De Heilige Maria in La Charité sur Loire etc."24
De fysieke overeenkomsten met het gezicht in
het portret van de geestelijke in het Markiezen
hof zijn overtuigend. Eindelijk is er definitieve
zekerheid over de identiteit van de prelaat in
het wit naast de markiezen en markiezinnen
in de stijlkamer. Nu blijkt dat het portret van
Frédéric Constantin al die tijd op zijn plaats
heeft gehangen tussen die van zijn adellijke
familieleden.
Behalve overeenkomsten zijn er ook verschillen
tussen de prent en het schilderij in het museum.
Het portret in de gravure door Thomassin is
van een ander type dan dat in het schilderij. De
prent is een portret ten halve waarin Frédéric
Constantin is gezeten in een armstoel met een
hoge rugleuning. Hij is gekleed in een witte,
hermelijnen aumusse over een witte superplie.
De aumusse is fraai afgezet met zwarte herme
lijnstaartjes langs de rand. In dit portret is de
traditionele capuchon van de aumusse duidelijk
zichtbaar, in tegenstelling tot die in het geschil
derde portret. Ook draagt Frédéric Constantin
een brede bef over het geheel, een accessoire
die we vaker terug zien in portretten van katho
lieke geestelijken in vroegere eeuwen.
De datering van het schilderij
De kleding van Frédéric Constantin in het ge
schilderde portret van Allou biedt een eerste
aanknopingspunt voor het bepalen van het jaar
Afb. 4: Gilles Allou, Portret van een onbekende man, olieverf
op linnen, ca. 1711-1725 (Particuliere collectie)
17
De Waterschans 1 - 2015
