nius naar rechts en Maria naar links), half in de
richting van de toeschouwer en half in de rich
ting van de evenknie (zoals gebruikelijk in een
huwelijksportret) en de toeschouwer aankijkend.
CorneLis Ascanius IV houdt in zijn rechterhand
een draperie en draagt een pruik en is gekLeed in
een hemd met openstaande hals met daar
over een beige rok. Maria houdt met haar rech
terhand haar draperie vast, die zij draagt over
een gedecolleteerde japon. Zij draagt een oor
hanger, parelketting en dubbele pareLarmband.
Achter beiden zijn op de middengrond een wand
en gordijn te zien, waarop een familiewapen is
afgebeeld, evenals een doorkijkje naar een land
schap.6 Door middel van een gedetailleerde ana
lyse van de schilderijen is veel informatie over de
geportretteerden te vergaren.
Geportretteerden en familiewapens
De wapens staan ons toe de personen te iden
tificeren. Deze wapens zijn op verschillende
wijze verbeeld: dat van CorneLis Ascanius IV is
verbeeld op een draperie en dat van Maria op
een aan de wand hangend ovalen schild. Deze
schiLdvorm is kenmerkend voor vrouwenwapens.
Het wapen van CorneLis Ascanius IV is als volgt:
gevierendeeld, I en IV van goud met een rode
rechterschuinbaLk, beladen met drie merLetten
van zilver (Van Sypesteyn); II en III gevierendeeld,
A en D van goud met een rode dwarsbalk (Van
Nijenrode); B en C gedwarsbaLkt van zes stuk
ken, goud en zwart (behoort te zijn: goud en
blauw), de gouden balken beladen met rode Sint
Andrieskruisjes, van boven naar beneden res
pectievelijk vier, drie, twee (Van VeLsen).7
Het wapenschild van Maria is als volgt: gevie
rendeeld, I en IV van rood8 met een groene boom
op een groene grond; vóór de boom een gaand
lam van zilver dat met een gouden lint is vastge
bonden aan de boom (De Lange); II en III door
sneden, A (behoort te zijn: schildhoofd) van goud
beLaden met een zwarte adeLaar; B van rood
met negen donkerrode (behoort te zijn: gouden)
vlammen, geplaatst vier, drie, twee (De Bacque-
re, zegge De Corbehem).9
De moederstak van de familie van Maria is gere
presenteerd middels het wapen van De Bacque-
re, dat door haar moeder werd gevoerd, en van
de moeder van de moeder van Maria kwam
(afb. 3). Deze wapens vormen één invalshoek op
de familiegeschiedenis, maar de doorkijkjes vor
men een tweede.
Geportretteerden en achtergronden
Wanneer men verder de diepte van de portretten
in duikt, ontwaart men op de achtergrond van het
portret van CorneLis Ascanius IV in het doorkijkje
een gezicht op Haarlem en in het portret van
Maria de Lange een gezicht op Bergen op Zoom
(afb. 1, 2).10
De identificatie van Bergen op Zoom werd door
Van Kretschmar zelf nog betwijfeld, blijkens zijn
omschrijving vestingstad, naar de kerk te
oordelen Bergen op Zoom."11
Maar hoewel deze interpretatie juist blijkt, en
sinds 1969 dus bekend was welke steden zijn
verbeeld, is tot op heden geen aandacht besteed
aan de reden ervan. Toch vertellen ook deze
stadsprofielen over de identiteit van de gepor
tretteerden.
Het doorkijkje op Haarlem heeft de Sint Bavo-
kerk aLs herkenningspunt. Wanneer men zich
de familiegeschiedenis van CorneLis Ascanius
IV voorsteLt, is het begrijpeLijk dat HaarLem in de
achtergrond van diens portret werd weergege
ven. Hij was immers geboren (aLsmede gestor
ven) in HaarLem en had er veeL bereikt, evenaLs
zijn familie, die er sinds CorneLis Ascanius I,
heer van Sypesteyn en HiLLegom (1638-1673),
een aanzienLijke staat van dienst had opgebouwd
middeLs het bekLeden van veLe pubLieke ambten
en het verwerven van bezittingen (afb. 3). Corne
Lis Ascanius I was gepromoveerd in de rechten
en was onder meer baLjuw van Brederode. Naar
aanLeiding van deze aansteLLing vestigde hij zich
in HaarLem, de stad waar zijn nagesLacht zou
bLijven wonen.12 Andries van Sypesteyn, de vader
van CorneLis Ascanius IV en Maria MachteLd, had
in de nacht van 17 op 18 december 1705 CLaes
Benjamins met een degen doodgestoken, waar
op hij naar Antwerpen was gevLucht en waarna
hij verbannen werd op straffe des doods. Omdat
hun moeder bij de geboorte van Maria MachteLd
was overLeden, werden CorneLis Ascanius IV en
Maria MachteLd opgevoed door de ouders van
hun moeder, dominee Johan van Duren en Lu-
cretia Rouse.13
CorneLis Ascanius IV promoveerde in 1716 in Lei
den in de rechten en vestigde zich op 23-jarige
Leeftijd aLs advocaat in HaarLem, maar hij ver
wierf er spoedig andere functies naast, waaron
der die van thesaurier, schepen, vroedschapsLid
en burgemeester, regent van het Sint Joris- of
Groot Proveniershuis, president-schepen, baL
juw, stadhouder en houtvester van Brederode.
De Waterschans 2 - 2015
58
