Hij was geïnteresseerd in archeologie en genea
logie en bezat een bekende brieven-, boeken- en
muntencoLLectie.14 Van Kretschmar omschreef
hem als "CoLLectionneur op het gebied van boe
ken en munten op archeologisch gebied."15 Be
halve amateurhistoricus was CorneLis Ascanius
IV kunstliefhebber: "Zo liet hij, in lijn met de
traditie, nieuwe familieportretten maken, onder
meer door zijn vooraanstaande stadgenoten
Frans Decker (1684-1751) en CorneLis Troost
(1697-1 750)."16
Op 18 februari 1721 (toen CorneLis Ascanius IV
het familiekapitaal reeds had weten te verdub
belen) huwde hij in Haarlem Maria de Lange.17
Ook het jacht, dat prominent in de achtergrond
is weergegeven, verwijst naar de hoge publieke
ambten en sociale status van de geportretteerde
en zijn familie. Een jacht kon uitsluitend het bezit
zijn van de rijksten; ook werd een zogeheten
Statenjacht door de Staten-GeneraaL gebruikt
voor communicatie met lagere overheden, waar
van CorneLis Ascanius IV deel uitmaakte.18
Op gelijke wijze was Bergen op Zoom belangrijk
voor Maria: zij was er geboren en gedoopt.19
In de woorden van haar vader: "Opden 2 April
1696 is mijn vrouw inde Craam gekomen des
smorgens omtrent quartier voor 6 uren van een
dogter en is tot bergen gedoopt door D[ominus]
Turcq en is genaamt Maria."20
Haar ouders, Bonaventura de Lange (1660-1701)
en Catharina de Vos (1668-1 71 7), hebben in Ber
gen op Zoom gewoond en gingen er ter kerke.
Ten tijde van hun ondertrouw, op 8 juni 1688 in
Middelburg, was Catharina woonachtig in Mid
delburg en was Bonaventura reeds woonachtig
in Bergen op Zoom. Ook verkreeg Catharina toe
stemming voor lidmaatschap van de Nederduits
Gereformeerde gemeente van Bergen op Zoom.21
Bovendien vervulde Bonaventura in Bergen op
Zoom de niet onaanzienlijke functies van ontvan
ger van de gemene middelen (1679), van de na
tionale fortificatiën (1698) en van de contributies
van Staats-VLaanderen (1701) en hij is er overle
den. Bonaventura en Catharina hadden samen
zeven kinderen, die allen behalve de eerstgebo
rene gedoopt waren te Bergen op Zoom: Fran-
coisa, CorneLis, Abraham Pieter, CorneLis, Maria,
Johan en Elisabeth (afb. 3).22
Van hen overleden ook CorneLis, CorneLis en Eli
sabeth in Bergen op Zoom.23
De twee steden vormden dus ook figuurlijk de
achtergronden van CorneLis Ascanius en Maria.
Met de geschilderde achtergrond die Bergen op
Zoom voorstelt is echter iets aan de hand.
Betrouwbaarheid
Het door Decker in het portret van Maria de Lan
ge geschilderde stadsprofiel of -prospect (afb. 4)
is gebaseerd op een gravure die gepubliceerd is
in het door Jacques/Jacobus Le Roy (1633-1719)
samengestelde Castella Pretoria Nobilium
Brabanti^, uitgegeven door Pieter van der Aa,
Leiden 1699 (p. 81), alsmede in de heruitgave
Brabantia Hlustrata uitgegeven door Daniel
van den DaeLen, Leiden 1 705 (p. 82) en in het
eveneens door Le Roy samengestelde Delices de
la Noblesse uitgegeven door Adriaan Braak
man, Amsterdam 1706, nr. 115.24
Deze gravure toont de stad in profiel vanuit zuid
westelijke richting (afb. 5, 6). Herkenningspunten
zijn onder meer de silhouetten van de Gevangen
poort, de drossaardswoning, het markiezenhof,
de voormalige Sint MargrietenkapeL en de Sint
Gertrudiskerk.
Het in het portret weergegeven profiel van Ber
gen op Zoom was in 1732 echter niet langer
actueel, noch was het dat geweest omstreeks
1721, ten tijde van de vermeende vervaardiging
van de originele portretten. Reeds in 1708 zou
namelijk de bovenbouw van de grote toren van
het markiezenhof zijn afgebroken in verband met
instortingsgevaar.25
Johan Faure noemde 1708 als jaar van afbraak
en schreef over de toren in Histoire Abregée
De La Vide De Bergen-Op-Zoom: "de verhoging
draagt een verbreding, waardoor de minste wind
hem in beweging zet, waardoor het bij meer wind
erop lijkt dat op elk moment de aangrenzende
vleugel verpletterd kan worden. Ze werd voor
heen afgedekt met een naald waarvan de hoogte
op de zelfde wijze het gevaar leek te doen toene
men."26
Deze datering is echter pas opgetekend in 1761
- en een grotere tijdsspanne betekent een even
redige foutmarge. Van Ham veronderstelde dat
deze en andere werkzaamheden werden uitge
voerd in opdracht van Frederik Maurits de La Tour
d'Auvergne (echtgenoot van markiezin Henriëtte
Francisca van HohenzoLLern 1642-1707, ten bate
van zijn zoon (die in het zeLfde jaar werd gehuL
digd), waardoor 1708 niet kan kLoppen.27
Andere tekstueLe bronnen over de torenafbraak
zijn onbekend, maar iconografische bronnen
De Waterschans 2 - 2015
60
