9 Over de geschiedenis van Nederlandse behangsels in de acht
tiende eeuw, zie de heldere dissertatie van Richard Harmanni.
Harmanni schrijft over de Amsterdamse behangselschilder
Jurriaan Andriessen, maar geeft tevens een uitvoerige inleiding
op behangselschilders en -schilderingen in het algemeen. Zijn
dissertatie is de bron van wat in dit artikel wordt vermeld over de
geschiedenis van achttiende-eeuwse behangselschilderingen.
Richard Harmanni, Jurriaan Andriessen (1742-1819] 'behangsel
schilder', Leiden 2006 (dissertatie RUL) Ik heb gebruik gemaakt
van de internetversie op: https: //openaccess.leidenuniv.nl/hand-
le/1887/5429 (in het vervolg als: 'Harmanni'). Het proefschrift is
later bewerkt en uitgegeven in boekvorm als: Jurriaan Andries
sen 1742-1819een schoon vergezicht, Zwolle 2009.
10 Meijer pag. 4; Harmanni pp. 149, 158-159; J.W. Niemeijer, Hol
landse aquarellen uit de 18e eeuw, Zwolle 1990 (in het vervolg als
'Niemeijer'), pag. 100.
11 Harmanni pag. 149.
12 Oogst bij een dorp in een heuvelig landschap, pen in bruin, pen
seel in dekverf, gedateerd 1767, Rijkprentenkabinet inv. 1968:93,
Niemeijer no. 44, pp. 100-101.
13 Uit de erfenis van zijn één jaar eerder overleden zuster Maria
Machteld van Sypesteyn, sinds 1764 weduwe van Pieter van
Schuijlenburg, verwierf Cornelis Ascanius V in 1775 het am
bachtsheerschap van de heerlijkheden Renesse en Moermond.
In 1789 werden beide heerlijkheden door zoon Cornelis Asca
nius VI verkocht aan Jan van IJsselstein. Met veel dank aan dhr.
Huib Uil voor de juiste informatie in dezen.
14 Harmanni pp. 148-149.
15 Harmanni pag. 149.
16 Zie noot 8.
17 Zie noot 12.
18 Het slot Moermont 1743, ets door Hendrik Spilman circa 1750
naar een tekening door Cornelis Pronk uit 1743. Afbeelding
81 in: Het Verheerlijkt Nederland of Kabinet van hedendaagsche
gezigten etc., V (Zeeland), Amsterdam 1754. In deze prent is de
lage muur om het kasteeleiland voorzien van kantelen, zoals in
het behangsel, en er is een blind boogvenster aangegeven in de
oostelijke muur van het voormalige poortgebouw, evenals zoals
in het behangsel.
19 De aanbouwtjes aan de linkerkant van het kasteelgebouw zijn
in het schilderij niet op dezelfde manier weergegeven als in de
prent. De prent is echter helemaal in overeenstemming met de
werkelijkheid. Kennelijk heeft de schilder de voorstelling van de
prent niet goed bekeken (deze zijde van het gebouw bevindt zich
in de schaduw) of niet begrepen.
20 Het dorp Renesse 1745, ets door Hendrik Spilman circa 1750
naar een tekening door Cornelis Pronk uit 1745, afbeelding 76
in: Het Verheerlijkt Nederland etc., V, zie noot 18.
21 Over dit onderwerp, zie: Jan Peeters, Anthonis Vanden Wijn-
gaerde, Des Co: Ma: schilder, Amsterdam 1990 (doctoraalscriptie
UvA, Kunsthistorisch Instituut). Zie ook: Richard Kagan, 'Philip
II and the Art of the Cityscape', in: Journal of Interdisciplinary
History 17 (1986), pp. 115-135; en: idem, Spanish cities of the
Golden Age, Berkeley (CA) 1989.
22 Voor een inleiding op dit onderwerp, zie: catalogus tentoonstel
ling Amsterdam 1990-1991, Rijksmuseum, Schilders van Venetië
etc., pp. 62-68 en cat. no. 32-38. Zie verder: Sergio MarinelLi,
Bernardo Bellotto, Verona e le citta europee, Milaan 1990, en:
Martin Hulsenboom, De Warschause Veduten-serie van Bernardo
Bellotto (1721-1780]. Een iconologisch onderzoek, Nijmegen 1984
(doctoraalscriptie KUN, Kunsthistorisch Instituut).
23 Het gebouw in de prent en in het behangsel staat er nog steeds.
In feite is het een verbouwd poortgebouw, het laatste restant
van het zogenaamde tweede kasteel Moermond, dat uit de
eerste helft van de veertiende eeuw dateerde. Voor een inter
pretatie van de bouwgeschiedenis, zie: J. Renaud, 'Moermond',
Bulletin Koninklijke Nederlandse Oudheidkundige Bond 70 (1971)
no. 2-3, pp. 76-78.
24 Over deze pogingen, zie de website van kasteelmuseum Sy
pesteyn: http//www.sypesteyn.nl, onder "voorname familie".
Jonkheer staat voor ongetitelde adel, zoals het Engelse Baronet;
echte adellijke titels zijn in Nederland ridder, baron en graaf.
25 Zie noot 13. Elk paneel is linksonder gesigneerd en gedateerd:
"H. Meijer inv et ft 1775", wat betekent: "Hendrick Meijer heeft
[het paneel] ontworpen en geschilderd in 1775".
26 Meijer pag. 19 noot 27.
27 Bovengenoemd behangsel van Hendrick Meijer in Leiden is van
een ander type: in hoofdzaak topografisch, Harmanni pag.149.
28 Harmanni pag. 151.
29 Harmanni pp. 151-152.
79 De Waterschans 2 - 2015
