Een anoniem graf op de
rooms-katholieke begraafplaats
in Bergen op Zoom
Gijs Asselbergs en John Roovers
Op rooms-katholieke begraafplaatsen zijn vaak
Calvariebergen aangelegd, veelal bekroond
met een kruis en een beeldengroep.1
Gewoonlijk liggen op deze prominente plaats
geestelijken begraven. Een mooi voorbeeld zijn
de graven van Jezuïeten rond de Calvarieberg
op de begraafplaats Jonkerbos in Nijmegen.
Zo niet aan de Mastendreef in Bergen op Zoom.
Daar ligt op het katholieke deel van de begraaf
plaats nog de oude Calvarieberg.2
Rond deze kunstmatige heuvel zijn het voor
namelijk de notabelen van de stad die er hun
laatste rustplaats hebben gevonden. Een
aantal van deze graven ligt gegroepeerd in één
halve cirkel en drie kwartcirkels. Meestal zijn
Calvariebergen opzichzelfstaande monumenten
op begraafplaatsen. Daarom is de situatie in
Bergen op Zoom uniek in Nederland. Daar
maakt de Calvarieberg duidelijk deel uit van
een groter geheel. Tegenwoordig wordt steeds
meer het bijzondere karakter van deze
ordening erkend en groeit het inzicht dat dit
niet zomaar verloren mag gaan.
Sommige grafmonumenten hebben zelfs de
status van Rijksmonument. Het merendeel
verkeert in een slechte staat. Veel voorko
mende gebreken zijn verroeste krammen die
een grafsteen kapotmaken, en verzakte funda
menten, waardoor een steen onder spanning
komt te staan en uiteindelijk breekt. In Bergen
op Zoom vindt momenteel renovatie plaats om
verder verval tegen te gaan. Aan deze graven
is de negentiende-eeuwse historie van Bergen
op Zoom af te lezen. Er liggen bijvoorbeeld
veel personen begraven die aan de basis
hebben gestaan van de industrialisatie van de
stad.
Op de oude Calvarieberg aan de Mastendreef,
daar waar het kruis al lang is verdwenen,
liggen slechts twee graven. Van één graf weten
we dat pastoor-deken Philippus J. Muskens
daar zijn laatste rustplaats heeft gevonden.
Het tweede blijkt een grafkelder te zijn die
bestemd was voor acht personen. In de notulen
van de commissie van het kerkhof staat:
"tegenover den ingang onder het kruis (van de
Calvarieberg) is een grafkelder gebouwd voor
geestelijken en is ingericht voor acht lijken,
waarvan de toegang achter het kruis met een
halve steensmuur gesloten is."3
In 1856 is vanaf de ingang aan de
Wouwsestraatweg een door bomen en hagen
omzoomd hoofdpad aangelegd, uitlopend op de
De Waterschans 2 - 2015
80
Afb.1: Grafkelder op de Calvarieberg oude situatie. Foto: privé
collectie auteurs.
