PetroneLLa van Egeraat. Zij overlijdt op 5 juni
1858 te Bergen op Zoom, 34 jaar oud.
Vervolgens werden er in een tijdsbestek van
twee jaar vijf personen bijgezet:
Isabella van Aart, kloosternaam Anastasia, ge
boren 13 december 1820 te Bergen op Zoom als
dochter van Pieter van Aart, hoefsmid, en Maria
C. Goossens. Isabella was op 12 oktober 1838
ingetreden en op 10 augustus 1842 geprofest.7
Zij is op 15 juni 1860 te Bergen op Zoom op 39-
jarige leeftijd overleden.
Goverdina (geboorteregister Gerardina) van
den Heuvel, kloosternaam Maria, geboren
15 december 1833 te Oosterhout als dochter
van Lucas Ph. van den Heuvel, stoelmaker, en
Petronella van Alphen. Goverdina is ingetreden
op 26 januari 1853 en geprofest op 11 oktober
1854. Zij overlijdt op 16 september 1860 te
Bergen op Zoom, 26 jaar oud.
Hendrikus Thomas Antonius Verduijn,
kapelaan, geboren 21 december 1827 te Bergen
op Zoom als zoon van Jacobus J. Verduijn, goud
smid, en Maria Raats. Hendrikus was op 5 juni
1852 in Hoeven tot priester gewijd. Vervolgens
is hij op 23 november 1852 benoemd tot kape
laan in de kerk van Pauluspolder (parochie
Stoppeldijk, Zeeuws-Vlaanderen) en is op 30
juni 1854 naar Kruisland gegaan. Hij sterft op
8 januari 1861 op 33-jarige leeftijd in Bergen
op Zoom. Zijn overLijden werd aangegeven door
zijn oudste broer Petrus J.J. Verduijn, advocaat,
lid van de gemeenteraad van Bergen op Zoom
en lid van de Provinciale Staten van Noord
Brabant, en door zijn zwager Petrus J.C.F. van
Hasselt, burgemeester van Bergen op Zoom.
Cornelia Tempelaars, kloosternaam Agnes,
geboren op 23 oktober 1830 te Oosterhout als
dochter van Govert Tempelaars, arbeider, en
Maria Akkermans. Cornelia was ingetreden
op 1 september 1856 en geprofest op 1 januari
1859. Zij is op 17 mei 1861 aan een longziekte
overLeden, 30 jaar oud.
Maria Anna Hamel, kloosternaam Anastasia
geboren 10 september 1833 in Teteringen als
dochter van Johannes J. Hamel, broodbakker,
en Maria C. Conincx. Maria Anna was ingetre
den op 16 september 1861. Tweeënhalve maand
later overleed zij als novice op 1 december 1861
op de leeftijd van 28 jaar.8
Cornelius Judocus van Aken wordt aLs Laatste
in de grafkeLder bijgezet. Hij is gedoopt op
6 augustus 1768 in Oudenbosch als zoon van
Cornelius van Aken, broodbakker, en Adriana
de Wolf. Cornelius is op 2 juni 1792 tot priester
gewijd in Antwerpen. Vervolgens is hij op
6 maart 1794 benoemd tot kapelaan in Bergen
op Zoom, tot pastoor op 14 oktober 1807 en tot
landdeken van het dekenaat Bergen op Zoom
op 17 juli 1812. Hij is op 31 mei 1862, op de
respectabele leeftijd van 93 jaar, in Bergen op
Zoom overleden.
Na de bijzetting op 3 juni sloot men voorgoed
de grafkelder. Aan de kant waar zich de ingang
bevindt, is op 27 augustus 1902 met veel pracht
en praal pastoor-deken Muskens begraven. Het
plaatsen van zijn graf heeft genoemde toegang
geblokkeerd.
Bijzonder is de aanwezigheid van religieuzen
(zusters) in de grafkelder. Vijf van de zes non
nen zijn ziekenzusters die behorende tot de
congregatie van Franciscanessen Penitenten-
Recollectinen, verbonden aan het Algemeen
Burgerlijk Gasthuis, dat toen nog gevestigd
was in de Nonnenstraat (nu Geweldigerstraat).9
Opvallend is de jonge leeftijd waarop deze zieken-
verzorgsters zijn overleden. Dit zou volgens
binnenmoeder, zuster Philomena (Wilhelmina
Brands), te wijten zijn aan de vele uren die de
zusters in dag- en nachtdiensten moeten
werken.10
Bij cholera, pokken, tyfus en andere besmette
lijke ziekten waaraan de zusters blootgesteld
worden, ligt het overbrengen van deze ziekten op
de loer. Ook het wassen van verband, kleding en
beddengoed valt de zusters zwaar en ook hierbij
is de kans op besmetting groot. Zo kan het ge
beuren dat van de drie postulanten (nieuwelingen)
die in 1861 zijn ingetreden, zuster Anastasia
(Maria Anna Hamel) nog hetzelfde jaar overlijdt.11
Adriana Asselbergs is de enige religieuze die
niet verbonden is aan het Algemeen Burgerlijk
Gasthuis. Zij behoorde tot de zusters Francis
canessen van Etten, (later Mariadal, Roosendaal)
en was als onderwijzeres verbonden aan Het
Genootschap tot Liefdadig Onderwijs, een school
voor kansarme kinderen in de Hoogstraat (zie
kader).
Vooral als eerbetoon aan de jong gestorven
ziekenzusters, die hun leven hebben gewijd aan
de verzorging van de zwakkeren in de samen
leving, is het tonen van namen op het grafmo
nument op zijn plaats.
De Waterschans 2 - 2015
82
