Dat overkwam Martino, abt van het klooster
Asello. Hij dong met een rivaal naar het ambt
van abt of was het al, dat zijn de twee versies.
Hij besloot een vriendelijk bordje boven de poort
van zijn klooster te laten aanbrengen met de
hierboven geciteerde Latijnse spreuk. Maar er
werd een fout gemaakt in de interpunctie, door
de maker of wellicht door Martino zelf. Achter
het woord nulli werd een punt geplaatst, waar
door de zin een heel andere betekenis kreeg.
Er stond dus:
of: pórta paténs estó nuttf. claudatur honésto,
'de deur moet voor niemand open staan. voor
een eerlijk persoon moet hij gesloten worden',
of: pórta paténs estó nullf. claudaris honésto,
'jij, deur, moet voor niemand open staan. voor
een eerlijk persoon moet hij gesloten worden'.
Een onschuldige fout, die toch voor veel ophef
zorgde, omdat het van weinig 'christelijke liefde'
getuigde. Daardoor werd hij buiten spel gezet of
als abt uit zijn functie ontheven: hij verloor zijn
mantel, teken van waardigheid als abt. Zijn ri
vaal of opvolger als abt die de fout corrigeerde,
voegde er ter herinnering een hexameter aan toe:
uno pró punctó caruit Martfnus Aséllo dit bete
kent: door 'één punt verloor Martinus Asello'.
Dit heeft de schijn van 'een trap na' en getuigt
dan van weinig 'christelijk mededogen'.
In de volksmond is Asello, de naam van het
klooster, in het gezegde vervangen door het te
ken van de waardigheid, cappa.
Noten:
Geen van de sites vermeldt waar Asello ligt en
zoekmachines kennen het woord niet. Er wordt
ook niet op gewezen dat de spreuk Latijnse
hexameters met hun eigen structuur betreft.
Het Latijnse woord asellus betekent 'ezeltje'.
Caruit asello zou dan 'hij miste zijn ezeltje' be
tekenen, een beestje dat 'domheid' suggereert.
Een woord voor een niet bestaand klooster dat
'domheid' aangeeft?
De spreuk geeft ook te denken. Hierin wordt
gesuggereerd dat de deur alleen openstaat
voor eerlijke mensen. In de praktijk was dat
niet de bedoeling. De onlogische verplaatsing
van de punt achter nulli maakt het alleen maar
erger. Dan mag zelfs een eerlijk persoon niet
naar binnen. Het lijkt er op dat hier de draak
gestoken wordt met (gebrek aan) de gastvrij
heid van kloosters in het algemeen. Dan ben je
abt van een 'dom klooster'.
Op de Franse website: http://www.expressio.
fr/expressions/pour-un-point-martin-perdit-son-
ane.php wordt vermeld dat in de Dictionnaire
de largot des typographes uit 1883 opgetekend
is dat 'van twee geestelijken, van wie de een
Martin heette, die om de abdij Sonane ('son
ane') streden, Martin verloor'. De abdij had dus
de naam 'zijn ezel'. En de site vermeldt verder
dat Leroux de Lincy, in zijn Livre des proverbes
francais (boek met Franse spreekwoorden) uit
1859 onder andere het spreekwoord, daterend
van het eind van de vijftiende eeuw, pour un
point perdit Martin son ane 'voor een punt ver
loor Martin zijn ezel', opgenomen heeft.
1 onder andere: http://it.wikipedia.org/wiki/Uno_pro_puncto_
caruit_Martinus_Asello
2 idem en http://www.parlandosparlando.com/view.php/
id 1139lingua 0/whoisit 1
Afb. 2: Via de ezel werd vaker de spot gedreven met de gees
telijkheid, hier zelfs met de paus als ezel met doedelzak.
Houtsnede naar Lucas Cranach, circa 1545.
Foto www.akg-images.de
131
De Waterschans 3 - 2015
