Margaretha van Oostenrijk, die net als hij sterk
anti-Frans was en hem erg kon waarderen. Te
vens werd hij benoemd tot eerste kamerheer
van MaximiLiaan. Uiteindelijk keerde ook FiLips
van Kleef terug en heeft hij nog gepoogd lid te
worden van de Orde van het Gulden Vlies. Maar
ondanks de steun van de pro-Franse partij,
gelukte het hem niet. Er werd gezegd dat Maxi
miLiaan zijn ordeketting retour zou zenden als
FiLips werd verkozen.32
Hij zou in 1528 kinderloos sterven, maar zijn
gloriedagen waren al langer voorbij. Hij behoor
de tot de elite die in 1477 de touwtjes in handen
had genomen, maar in conflict kwam met Maxi-
miLiaans beleid. Bijna alle belangrijke figuren
van die crisis kozen de kant van de Vlamingen
in de opstand en verloren veel van hun macht
aan het hof. De hoge adel die MaximiLiaan had
geprobeerd te kweken en te beschermen en die
FiLips van Kleef zo had geringschat, had er wel
bij gevaren. De zeven geslachten die tijdens de
regering van KareL V tezamen de helft van de
hoge ambten bezaten, onder wie de GLymes-
Bergens, maar bijvoorbeeld ook de Nassaus en
Egmonds behoorden, dankten bijna allen hun
terugkeer of hun doorstoot naar het hoogste
niveau aan de keuzes die in de jaren tachtig van
de vijftiende eeuw werden gemaakt.33
Of FiLips van Kleef gelijk had toen hij schreef dat
er een propagandacampagne van Jan en Cor-
neLis van Bergen en hun medestanders achter
de veranderende samenstelling van de topadeL
zat, is niet te zeggen. We hebben er geen con
creet bewijs voor, al is het wel duidelijk dat Jan
en FiLips vaak op dezelfde posities aasden. Het
gonsde in MecheLen van de geruchten over het
gebrek aan loyaliteit van FiLips en zijn vader nog
voordat hij iets ten voordele van de opstandeLin
gen had gedaan, maar er Liepen meer mensen
dan alleen Jan en CorneLis rond in die stad. Wat
we wel kunnen concluderen is dat Jan in een
korte periode doorstootte naar het hoogste ni
veau in de Bourgondische Nederlanden en dat
dat hem ook vijanden opleverde, niet alleen in
zijn eigen ambtspost Namen, maar ook in de
machtige steden van Vlaanderen en aan de top
van de aristocratie. Zijn snelle opmars door de
rangen van het landsbestuur werd hem zeker
niet in dank afgenomen.
Noten:
Afb. 6: Kaart van de Nederlanden tijdens het hoogtepunt van
de Vlaamse Opstand in 1488-1489. Illustratie auteur.
1 'Mais touttes les guerres qui se sont faittes, et Le infraction
de Ladicte paix et tout ce qui s'est fait contre L'honneur de
mondit seigneur Philippe ont esté procuréz par Le seigneur
de WaLhain et auLtres de sa sorte, en haynne de mondit
seigneur Philippe, LequeL, pour satisfaire a sa dampnabLe
ambition, Lui sambLoit qu'iL ne seroit point sceur en son estat,
se mondit seigneur PhiLippe n'estoit bany pubLicquement
et dechassé du pays.' Chroniques de Jean Molinet, Georges
Doutrepont en Omar Jodogne (reds.), II (BrusseL 1935) 282.
De schrijver is waarschijnLijk RoeLand van Moerkerke, de
voormaLige president van de Raad van VLaanderen die FiLips'
verweerschrift voordroeg in MecheLen.
2 De beLangrijkste werken over FiLips van KLeef zijn: Arie de
Fouw, Philips van Kleef. Een bijdrage tot de kennis van zijn leven
en karakter (Groningen en Batavia 1937) 127-128; en de bun
deL van JeLLe Haemers, CéLine van Hoorebeeck and Hanno
Wijsman (reds.), Entre la ville, la noblesse et l'état: Philippe de
Clèves (1456-1528). Homme politique et bibliophile (Turnhout
2007).
3 De beLangrijkste pubLicatie over Jan III is nog aLtijd: CorneLis
SLootmans, Jan Metten Lippen, zijn familie en zijn stad. Een
geschiedenis der Bergen-op-Zoomsche heeren van Glymes
(Rotterdam en Antwerpen 1945) 1-111; aan te vuLLen met het
veeL recentere artikeL van Hans CooLs, 'Les frères Henri,
Jean, Antoine et CorneiLLe de GLymes-Bergen: Les quatre fiLs
Aymon des Pays-Bas bourguignons', Publications du Centre
européen d'Etudes Bourguignonnes 41 (2001) 123-133, aLdaar
125-127.
4 SLootmans, Jan metten Lippen, 55-56.
5 Maurice ArnouLd, 'Les Lendemains de Nancy dans Les "pays
de par deca" (janvier-avriL 1477)', in: W. BLockmans (red.),
1477. Het algemene en de gewestelijke privilegiën van Maria van
Bourgondië voor de Nederlanden (Kortrijk 1985) 1-83.
6 Jean-Marie Cauchies, 'Les premières Lieutenances généra
Les dans Les Pays-Bas (fin 15e - début 16e siècLe)' in: Ber-
trand Federinov en GiLLes Docquier (reds.), Marie de Hongrie.
Politique et culture sous la Renaissance aux Pays-Bas (MorLan-
weLz 2008) 33-38, aLdaar 34.
7 FeiteLijk waren de Leden van het gesLacht GLymes-Bergen
ook verwant aan de Bourgondische hertogen. Zij stamden af
van een bastaardzoon van hertog Jan II van Brabant, terwijL
diens achterkLeindochter Margaretha met de Bourgondische
hertog FiLips de Stoute trouwde. De heren van Bergen wer
den echter nooit aLs heren van den bLoede beschouwd of ook
maar aLs cousin aangeschreven.
8 Hans CooLs, Mannen met macht. Edellieden en de moderne
staat in de Bourgondisch-Habsburgse landen (1475-1530) (Zut-
phen 2001) 99-129; JeLLe Haemers, 'AdeLLijke onvrede. Ado Lf
van KLeef en Lodewijk van Gruuthuze aLs beschermheren
en uitdagers van het Bourgondisch-Habsburgse hof (1477
1492)', Jaarboek voor Middeleeuwse Geschiedenis, 10 (2007)
178-215; idem, For the common good. State power and urban
139
De Waterschans 3 - 2015
