Het Markiezenhof in internationaal verband.
Bart van Eekelen
De positie van Bergen op Zoom en het Bergse hof binnen de
bezittingen van Carl Theodor van de Palts (1724-1799).
Deel I
Carl Philipp Theodor van de Palts-Sulzbach (10/11 december 1724M6 februari 1799) beschikte
over meerdere functies en bijbehorende titels, grote politieke en financiële verantwoordelijkhe
den en wijd verbreide bezittingen. Dit blijkt onder meer uit de rijke doch heraldisch gezien
overmatige symboliek van het Beierse huis te zien in zijn wapen (afb. 1). Dit wapen toont in de
kwartieren met een hartschild de wapens van (v.l.n.r.) Kleef, Gulik, Berg; Meurs, Palts/Beieren/
Rijksappel (aartstresorierschap), Bergen op Zoom; Mark, Veldenz, Sponheim en Ravensberg.2
Dit artikel schetst een beeld van de kwaliteiten en het belang van het Bergse stadspaleis als
residentie en van Bergen op Zoom als residentiestad voor Carl Theodor en zijn hof. Daarvoor zal
ter vergelijking worden gekeken naar de belangrijkste residenties en residentiesteden binnen
de landen van deze vorst, zijn investeringen op het gebied van met name de architectuur en zijn
relatie tot Bergen op Zoom. Het eerste deel van het artikel behandelt de jeugd en opvoeding van
Carl Theodor en de aanvang van zijn regering te Mannheim.
Eerste levensjaren te Drogenbosch
Carl Theodor werd geboren in het kasteel van
Drogenbosch, de woning van zijn overgrootmoe
der, Maria Henriëtte Theresia del Caretto. Hier
verbleef hij ook gedurende zijn eerste levensja
ren. De moeder van Carl Theodor, Maria Henrië
tte de la Tour d'Auvergne (1708-1728), stond na
melijk van 1722 tot haar overlijden in 1728 onder
voogdij van haar grootmoeder, Maria Henriëtte,
hertogin-weduwe van Arenberg en Aarschot
(1671-1744, voogdes 1722-1728, 1728-1742). Om
dat de vader van Carl Theodor, Johann Christian
Joseph (1700-1733), paltsgraaf van Sulzbach, op
15 februari 1722 in Bergen op Zoom was gehuwd
met de erfopvolgster van het markiezaat, Maria
Henriëtte de la Tour d'Auvergne, had Carl The
odor het markiezaat geërfd.3 Het Markiezenhof
was echter sinds 1726 niet langer door de mark
graaflijke familie bewoond. In 1726 verhuisde
de familie definitief naar Sulzbach en werden
de belangrijkste boedelstukken uit het Bergse
hof naar Duitsland overgebracht. In 1727 werd
het hof nog ter beschikking gehouden van de
Afb. 1. Wapen van Carl Philipp Theodor van de Palts (1724
1799), gevoerd in de periode 1777-1799. Ets, Gebr. Klauber,
München 1809. Collectie Bart van Eekelen.
25
De Waterschans 1 - 2016
