werkvertrek. Carl Theodor beschikte niet over
het gebruikelijke paradesLaapvertrek. Het voor
malige paradesLaapvertrek van Karl PhiLipp werd
onderverdeeld in een kleine gang die naar de
hoektoren leidde (12) en een deel dat tot het ap
partement van de keurvorstin ging behoren (13,
14). Dit vormde de grens tussen de twee appar
tementen en hier sloten de meest private ruimtes
aaneen. De keurvorstin beschikte over een ap
partement dat, bezien vanaf het middeLste vertrek
in de westelijke vleugel (19), bestond uit twee
antichambres (18, 17), een audiëntievertrek (16)
en een slaapvertrek met retirade (15), dat via het
volgende vertrek vanuit het keurvorsteLijke appar
tement te bereiken was (13, 14). Dit vertrek was
een deel van het voormalige paradesLaapvertrek,
dat in de nieuwe situatie een vertrek voor de ka
merdames van de keurvorstin en een boudoir/
poederkamer en twee kabinetten huisvestte.
Vanaf het einde van 1743 was haar parade-appar
tement bewoonbaar.41 De inrichting van de ver
trekken werd aanvankelijk grotendeels gehand
haafd en werd pas na 1750 in contemporaine
rococostijl ingericht.42 De voormalige kunstkabi
netten van Karl PhiLipp kregen een andere functie.
Carl Theodor liet daartoe twee aan het Staats-
appartement grenzende vertrekken, gelegen in
de oostelijke hoektoren, als kunstkabinet inricht
en en bij het Staatsappartement voegen.43 Carl
Theodor Liet ook verbouwingen verrichten ten
behoeve van zijn persoonLijke wens tot meer be
sLotenheid. Dit paste in een tendens aan Europe
se vorstenhoven om het aLomtegenwoordige
pubLieke ceremonieeL te ontvLuchten.44 Het appar
tement de commodité van Carl Theodor was, zoals
onder zijn voorganger, het Gartenappartement,
waar hij over twee vertrekken beschikte, naast
de genoemde mezzanine. Het appartement de
commodité heeft bestaan uit minstens twee ver
trekken, waarvan de locatie niet te bepalen is.
Daarnaast beschikten beiden over een petit appar
tement, private ruimten.45 Hiermee was de resi
dentie in belangrijke mate geschikt gemaakt om
decennialang als hoofdresidentie te blijven dienen.
Het Adelslandschaft rond Mannheim
Carl Theodor verbleef voornamelijk in de Duitse
gebieden, met name Mannheim, de hoofdstad van
de Palts en zijn hoofdresidentiestad. Hier verbleef
hij doorgaans ongeveer de helft van het jaar.46
Naast de hoofdresidentie beschikte Carl Theodor
over andere verbLijven waar hij kortere periodes
verbleef. In de regio rond Mannheim beschikte de
keurvorsteLijke familie over de volgende residen
ties:
- voormalige residentie Heidelberg. Carl Theo
dor begon in 1742 de herbouw van de residen
tie, maar staakte deze in 1764.47
- kasteel MühLau, verbouwd omstreeks 1730 en
gebruikt voor bals en feesten.48
- KafertaL, jachtdomein, verbouwd na 1747.
- Rohrhof, nabij BrühL, fazanterie (Lustslot) van
paltsgraaf CarL August, verbouwd in 1766.
- kasteeL Rohrbach, van paLtsgraaf CarL August,
verbouwd omstreeks 1770.49
- SchLangenbad. In de jaren 1750 en 1760 ver
bLeef CarL Theodor hier in juni vaak. Deze resi
dentie was reLatief besLoten of privé en de ge
bruikeLijke protocoLLen goLden hier in minimaLe
vorm.50 Hier was weinig ruimte voor de hofhou
ding en het ge brui ke Lij ke hofceremonieeL.
- Landsitz Schwetzingen. Hier woonden ELisa
beth Augusta en haar zuster in hun jeugd. KarL
PhiLipp had vanaf 1719 tot in de jaren 1730 dit
paLeis aLs zijn zomerverbLijf.51 Het was daarna
ook het zomerverbLijf van CarL Theodor, die er
jaarLijks van begin mei tot eind september of
begin oktober verbLeef en er veLe jachtpartijen
Liet organiseren en opera's Liet opvoeren.52
CarL Theodor Liet ALessandro GaLLi Bibiena (ca.
1700-1774) twee nieuwe vLeugeLs - incLusief
een theater - ontwerpen, die door WiLheLm
RabaLiatti (1716-1782) werden voLtooid in 1753.
NicoLas de Pigage restaureerde in 1752 het
theater in rococostijL. De Pigage ontwierp ook
de tuinen van de residentie te Schwetzingen,
geïnspireerd op de heersende Franse mode.
Bovendien werden in de navoLgende jaren
bijgebouwen gereaLiseerd (oranjerie, tem
peL, moskee). In 1776-1777 werd daarnaast
een door Friedrich Ludwig SckeLL ontworpen
EngeLse Landschapstuin aangeLegd. Deze
residentie was beduidend soberder dan de
faciLiteiten in Mannheim, omdat hier sLechts
tijdeLijk verbLeven werd. Het hofceremonieeL
was hier minder uitvoerig, de sfeer minder
formeeL en de hofhouding was er minder om
vangrijk dan in Mannheim, maar meer dan
in SchLangenbad. Hier kon de vorst, onder
meer in het Badhaus, zich met een kLein gezeL
schap terugtrekken.53 Ook de privéruimte van
de vorst was reLatief kLein en meer besLoten
dan die in Mannheim. In Schwetzingen stond
CarL Theodor een driekamerappartement ter
31
De Waterschans 1 - 2016