heid is weergegeven. Staatsieportretten zijn dan
ook bij uitstek geschikt om de functie van repre
sentatieve portretten te vervullen; tot ver in de
twintigste eeuw is dat het geval geweest.5
Toen Carl Theodor in 1 742 als nieuwe vorst van
de Palts aan de regering kwam, moest er direct
een groot aantal representatieve schilderijen
vervaardigd worden om die van zijn voorganger
te vervangen. De eerste portretopdrachten van
de vorst betroffen dan ook staatsieportretten die
aan deze behoefte konden voldoen. Binnen het
bestand van portretten van Carl Theodor vor
men zij de vroegste groep. Deze vroege staatsie
portretten zijn relatief grote schilderijen waarin
de vorst ten voeten uit of tot aan de knieën is
afgebeeld [kniestukken).
Desmarées
De eerste kunstenaar die CarL Theodor inscha
kelde om een staatsieportret te schilderen was
George Desmarées [1697-1 776). Desmarées was
in de jaren 1740 bij de vorsten in het zuiden van
Duitsland de meest populaire portrettist. Hij was
wat we tegenwoordig een societyschilder zouden
noemen, met een bijzondere, heeL eigen stijl.
Zijn portretten worden gekenmerkt door een
grote eLegantie in de menseLijke figuren. Het
meest opvaLLend zijn de koppen, ze zijn smaL en
sLank, met Lange neuzen. Sinds 1730 was Des
marées aLs hofschiLder verbonden aan het Bei
erse hof in München, maar daarnaast ontving
hij een groot aantaL opdrachten van andere vor
stenhoven. Het wekt daarom geen verbazing dat
CarL Theodor juist hem verzocht om zijn eerste
officiële staatsieportret te vervaardigen.
In het bewuste portret gaf Desmarées CarL Theo
dor weer op een bordes, naar Links gewend, met
een harnas aan en een rode manteL afgezet met
hermeLijn.6 [afb. 1) Hij staat voor een tafeL waarop
een zogenaamde keurhoed Ligt, het embLeem van
de Duitse keurvorsten. Direct daar achter Ligt de
Duitse keizerskroon en er staat ook een heLm op
de tafeL met bLauw-witte pLuimen.7 Met zijn rech
ter hand houdt CarL Theodor een commandostaf
vast, de Linker hand rust op de keurhoed.
Van deze voorsteLLing moeten er door Desmarées
twee varianten zijn gemaakt. Zo moet er een
variant zijn geweest waarin de vorst ten voeten
uit was afgebeeLd, dus in zijn geheLe Lengte. Dit
schiLderij bestaat nu niet meer, maar we weten
hoe het er uit moet hebben gezien dankzij een
Later exempLaar uit 1746-1747 dat door BesoLd
in 1753 is gekopieerd. [hieronder, afb. 5) WeL
bewaard is een zogenaamd kniestuk [afb. 1),
waarin hij tot aan de knieën is te zien. Van eLke
variant zuLLen er meerdere exempLaren zijn
gemaakt, door Desmarées zeLf, door medewer
kers in zijn ateLier of door onbekende andere
schiLders. Deze eerste staatsieportretten wor
den gedateerd circa 1743-1744.8
Ziesenis
Een portretspeciaList die korte tijd Later door
CarL Theodor werd aangetrokken, was Johann
Georg Ziesenis [1 716-1 776). Ziesenis had zijn
bedrijf in DüsseLdorf, de hoofdstad van GuLik-
Berg. Deze twee vorstendommen behoorden tot
de bezittingen van CarL Theodor, Ziesenis was
dus een eigen onderdaan.
Afb. 2. Staatsieportret naar Ziesenis, kopie door onbekende
schilder, circa 1745-1750. Collectie Het Markiezenhof
37
De Waterschans 1 - 2016
