vangers van de vorst bij zijn fysieke afwezigheid.
De vervaardiging was echter een stuk goedkoper.
De oudste exemplaren zijn van de hand van
Desmarées, Ziesenis en Besold. Daarvan is een
aantal kopieën gemaakt door ateliermedewer
kers of onbekende schilders. Nieuwe varianten
op het thema zijn door latere schilders vervaar
digd en opnieuw gekopieerd. Dergelijke kleine
heersersportretten zijn vervaardigd van circa
1744 tot circa 1792, dus gedurende bijna de ge
hele regeringsperiode van Carl Theodor.
Deze schilderijen vallen in eerste instantie uit
een in twee groepen: voorstellingen waarin de
weergave van de vorst gedomineerd wordt door
het harnas dat hij draagt, of door zijn herme
lijnen mantel. Uniformportretten zijn pas veel
later gemaakt en blijven daarom hier nog buiten
beschouwing. In de eerdere schilderijen wordt
Carl Theodor dus ofwel weergegeven als veld
heer of commandant van de troepen, ofwel als
keurvorst. De portretten hebben gemeen dat
Carl Theodor ten halve is afgebeeld, tot aan het
middel. Meestal is de keurhoed zichtbaar, het
embleem van zijn keurvorstelijke waardigheid,
en meestal heeft hij een commandostaf in de
hand.
Harnas- of veldheersportretten
Schilderijen van een vorst in een harnas, de
vorst als veldheer, behoren tot een oude traditie
die teruggaat tot de tweede helft van de zestien
de eeuw. Omstreeks 1744 vervaardigde Desma
rées vermoedelijk als eerste zo'n traditioneel
veldheersportret van Carl Theodor. (afb. 6) De
houding van de vorst is dezelfde als in Desma
rées' grote staatsieportret. In plaats van de rode
keurmantel met hermelijn draagt Carl Theodor
hier echter de rode sjerp van de Hubertusorde.11
Korte tijd later maakte Ziesenis een variant op
deze voorstelling. (afb. 7) In zijn portret is de
mantel wel aanwezig, maar zover teruggesla
gen dat het harnas goed zichtbaar is. Ziesenis
plaatste de vorst heel toepasselijk voor een zuil,
het zinnebeeld van Fortitudo, kracht. Een ano
nieme kopie naar deze voorstelling bevindt zich
in de Collegekamer in het stadhuis van Bergen
op Zoom. (afb. 8)
Afb. 10. Harnasportret door onbekende kunstenaar, circa
1780. Locatie onbekend
Afb. 11. Harnasportret door Brandt, circa 1791. Collectie
Schloss Heidelberg.
41 De Waterschans 1 - 2016
