die waardigheid. Miniaturen van keurvorsten
van de PaLts die gekleed zijn in een rode mantel
met een schoudermanteltje van hermelijn zijn
al bekend uit de vijftiende eeuw, wat dat betreft
passen ook Carl Theodors mantelportretten in
een oude traditie.
Het oudste portret ten halve van Carl Theodor
waarvan de voorstelling door zo'n mantel met
hermelijnen schoudermanteltje wordt gedomi
neerd, is rechtstreeks afgeleid van het staat
sieportret door Desmarées. (afb. 12) De vorst is
in precies dezelfde houding weergegeven, met
de keurhoed op een tafel vóór hem. Je zou de
voorstelling een "visuele afkorting" van Des
marées staatsieportret kunnen noemen. Ook op
deze voorstelling zijn er later door andere schil
ders varianten gemaakt, waarbij zij het gezicht
van Carl up-to-date brachten, zodat men hem
steeds ouder ziet worden. (afb. 13 en 14)
Ook door Ziesenis zijn er mantelportretten
geschilderd, in deze voorstellingen is de vorst
naar rechts gekeerd. (afb. 15)
De keurvorst en Mannheim
Een bijzondere groep van mantelportretten door
en naar Ziesenis wordt gevormd door schil
derijen met het profiel van Mannheim aan de
horizon. (afb. 16) Deze portretten dateren uit
het eerste decennium van de regeringsperiode.
In enkele van deze schilderijen steekt de keur
vorst zijn linkerarm uit boven de stad, alsof hij
de stad wil beschermen, of alsof hij zeggen wil:
"Ziehier Mannheim, mijn project!" (afb. 17)
Er bestond een bijzondere relatie tussen Mann
heim en de keurvorsten van de Palts. Mannheim
was een stad in wording, die als nieuwe stad
gesticht was door Carl Theodors directe voor
gangers en die steeds verder werd voltooid.
Mannheim was ontworpen als ideale stad,
volgens de modernste stedenbouwkundige
principes. De straten staan haaks op elkaar, in
een schaakbordpatroon. (afb. 18) In het midden
bevinden zich twee centrale pleinen. De stad
wordt verdedigd door een uitgekiend systeem
van bastions. De plattegrond is symmetrisch
over een lengte-as. Aan het hoofdeinde van
die as bevindt zich het paleis van de vorst.12 De
plattegrond weerspiegelt zodoende het idee van
Afb. 14. Mantelportret door onbekende schilder, circa 1790.
Collectie Stadtmuseum München
Afb. 13. Mantelportret toegeschreven aan Franz Xaver Welde,
circa 1780. Veiling Neumeister München 2014, 24 september
43 De Waterschans 1 - 2016