die waardigheid. Miniaturen van keurvorsten van de PaLts die gekleed zijn in een rode mantel met een schoudermanteltje van hermelijn zijn al bekend uit de vijftiende eeuw, wat dat betreft passen ook Carl Theodors mantelportretten in een oude traditie. Het oudste portret ten halve van Carl Theodor waarvan de voorstelling door zo'n mantel met hermelijnen schoudermanteltje wordt gedomi neerd, is rechtstreeks afgeleid van het staat sieportret door Desmarées. (afb. 12) De vorst is in precies dezelfde houding weergegeven, met de keurhoed op een tafel vóór hem. Je zou de voorstelling een "visuele afkorting" van Des marées staatsieportret kunnen noemen. Ook op deze voorstelling zijn er later door andere schil ders varianten gemaakt, waarbij zij het gezicht van Carl up-to-date brachten, zodat men hem steeds ouder ziet worden. (afb. 13 en 14) Ook door Ziesenis zijn er mantelportretten geschilderd, in deze voorstellingen is de vorst naar rechts gekeerd. (afb. 15) De keurvorst en Mannheim Een bijzondere groep van mantelportretten door en naar Ziesenis wordt gevormd door schil derijen met het profiel van Mannheim aan de horizon. (afb. 16) Deze portretten dateren uit het eerste decennium van de regeringsperiode. In enkele van deze schilderijen steekt de keur vorst zijn linkerarm uit boven de stad, alsof hij de stad wil beschermen, of alsof hij zeggen wil: "Ziehier Mannheim, mijn project!" (afb. 17) Er bestond een bijzondere relatie tussen Mann heim en de keurvorsten van de Palts. Mannheim was een stad in wording, die als nieuwe stad gesticht was door Carl Theodors directe voor gangers en die steeds verder werd voltooid. Mannheim was ontworpen als ideale stad, volgens de modernste stedenbouwkundige principes. De straten staan haaks op elkaar, in een schaakbordpatroon. (afb. 18) In het midden bevinden zich twee centrale pleinen. De stad wordt verdedigd door een uitgekiend systeem van bastions. De plattegrond is symmetrisch over een lengte-as. Aan het hoofdeinde van die as bevindt zich het paleis van de vorst.12 De plattegrond weerspiegelt zodoende het idee van Afb. 14. Mantelportret door onbekende schilder, circa 1790. Collectie Stadtmuseum München Afb. 13. Mantelportret toegeschreven aan Franz Xaver Welde, circa 1780. Veiling Neumeister München 2014, 24 september 43 De Waterschans 1 - 2016

Periodieken

De Waterschans | 2016 | | pagina 43