Uit de archiefdoos: het verdwijnen van de Lias
Conja van der Meule
In zogenaamde oud archieven kom je ze nog sporadisch tegen: de liassen. Wat is een lias?
Van Dale geeft als betekenis: "1. Veter, snoer, waaraan brieven etc. worden geregen; 2. Bundel
aaneengeregen papieren; pak papieren die bijeenbehoren." Het woord komt uit het Latijn; het
is verwant aan het werkwoord ligare, binden, en is direct afgeleid van het zelfstandig naamwoord
liacium, dat bundel betekent. (G. Geerts, H. Heestermans e.a., Van Dale, Groot woordenboek der
Nederlandse taal, Utrecht-Antwerpen 1992 [twaalfde, herziene druk])
In (F.L. Kersteman e.a.) Practisyns woordenboekje, of verzameling van meest alle de woorden in de
rechtskunde gebruykelyk, Dordrecht, 1785 (heruitgave Groningen 1988) wordt een liasse, lias op
pagina 59 omschreven als "snoer, om brieven en kwitantien aan te rygen" en het liasseeren als
"snoeren, aanrygen".
De beschrijving van een lias
Een Lias is vaak een iets dikkere en/of sterkere
katoenen draad, aL dan niet voorzien van een
metalen (koperen) punt. De metalen punt werd
gebruikt om door het papier heen te prikken.
Vaak werd de knoop aan de onderkant van de
lias voorzien van een stukje gevouwen papier
ter versteviging van de stapel papieren die aan
de lias werd geregen. In de zestiende en zeven
tiende eeuw was al het papier handgeschept
en relatief kostbaar. Daarom werden allerlei
restjes van papier door archiefvormers voor dit
doel benut. Er waren velerlei soorten stukjes
afvalpapier. Deze varieerden van delen van re
keningen tot stukjes van brieven, drukproeven
of teksten en mooie handgeschilderde stukjes
van speelkaarten. Er zitten soms mooie bron
nen en voorbeelden van oud schrift tussen.
Met een lias werden in het verleden documen
ten samengevoegd om in een archief bewaard
te worden. Als tegenwoordig een bundel van
op deze wijze samengevoegde archiefstukken
moet worden losgemaakt, bijvoorbeeld om de
documenten te kunnen raadpLegen of te digi
taliseren, worden ze daarna niet opnieuw aan
elkaar geregen, maar individueel, met potlood
genummerd, in een omslag opgeborgen. Zo
doende zuLLen de Liassen Langzamerhand uit de
archieven verdwijnen. Uiteraard blijven er kleine
gaatjes in de bewuste stukken achter, als be
wijs dat de documenten ooit in een lias gebon
den zijn geweest.
Het nummeren van archiefstukken gebeurt
nooit met inkt, maar aLtijd met een zacht pot
lood om het tijdelijke nummer bij het inventari
seren eenvoudig te kunnen vervangen voor een
definitief inventarisnummer. Het is een aanbe
volen maatregel, die bij gelijkvormige stukken
de mogelijkheid open laat ze nogmaals te kun-
Afb. 1. Aan een lias geregen ingekomen stukken van de
Commissie van Breda, 1799, detail achterzijde. WBA (West
Brabants Archief), BoZ Archieven Huize de Mattemburgh, inv
2234. Foto Conja van der Meule
De Waterschans 2 - 2016
70
