het Emmaplein gestaan. In Steenbergen stond
de kermis vroeger in de winkelstraat; het ene
jaar met de rug de ene kant op en het andere
jaar met de rug naar de andere kant, zodat
de overlast voor de winkeliers werd verdeeld.
Woonwagens stonden in die tijd nog bij de at
tracties. Nu kan dat niet meer; woonwagens
worden steeds groter en er zijn steeds meer
veiligheidsvoorschriften.
In de loop van de jaren kregen mensen wat meer
te besteden en was er nog niet veel alternatief
vermaak. Overal, tot in de kleinste dorpen als
De Welberg of Halsteren, kon je over de koppen
lopen. Rien bevestigt dat tot in de jaren zeventig
het heel goed was op de kermis. Een liter die
selolie kostte maar 22 cent en als je 100 gulden
had, had je veel geld; naar zijn beleving net zo
veel als 1000 euro nu. Mensen uit de omgeving
liepen kermissen in naburige dorpen af. Heel
Tholen kwam naar Halsteren op zaterdag en op
maandag en dinsdag kwam iedereen uit Bergen
op Zoom en Lepelstraat naar Halsteren toe.
Tot in de jaren tachtig werd er goed verdiend op
de kermissen, maar daarna werd het minder.
Er kwam steeds meer ander vermaak bij en het
kermisbezoek liep terug. Ger en Bep hebben
uiteindelijk alles verkocht in 1998 en zijn toen
gestopt. Ger is eigenlijk wel blij dat hij geen op
volgers heeft, omdat het tegenwoordig lastig is
om geld te verdienen op de kermis. Zijn dochter
Wia is getrouwd met een burger en een burger
op de kermis, dat werkt niet volgens hem. De
ervaring van Ger is dat ieder die met een burger
is getrouwd het niet redt, vooral als een ker-
misvrouw met een burgerman is getrouwd. Zijn
andere dochter Anja voelde er ook niks voor om
de zaak over te nemen.
Ook Rien ziet dat kermissen zijn verdwenen in
veel dorpen waar vroeger goed de kost te ver
dienen was: De Heen, De Welberg, Moerstraten,
Nispen en de Wouwse Plantage. Het wordt eigen
lijk op veel plaatsen steeds minder, behalve in
een aantal grote steden. Hij verwacht dat er tus
sen nu en tien jaar geen dorpskermissen meer
bestaan. Toch is hij van mening dat je op de
kermis nog wel je brood kunt verdienen.
Bijvoorbeeld in Bergen op Zoom of steden als
Apeldoorn, in de Achterhoek en in dorpen in
Noord Holland. Tradities blijven daar gehand
haafd en "daar ligt het aan" volgens Rien. Op
alle dorpen is iets te doen, vaak wordt het ge
combineerd met andere activiteiten zoals een
bloemencorso in de Achterhoek. Hij merkt dat in
Brabant en Limburg die tradities verdwenen zijn.
Terugkijkend kan Ger concluderen dat het ge
heim van succes op de kermis bestond uit zor
gen voor klantenbinding, vriendelijk zijn en de
prijs goed houden. Dit kan geschetst worden
aan de hand van een anekdote uit Cadzand Bad.
Ger en Bep stonden hier tien jaar lang zeven tot
acht weken achter elkaar met de draaimolen.
Iedere dag waren ze open van half tien 's och
tends tot negen uur, half tien 's avonds. Ger
weet het nog goed, 1,25 euro per rit en zes rit
ten voor 5 euro. Kwamen de mensen vaker
terug, dan kregen ze acht ritjes voor 5 euro. Zo
bond je je klanten aan je. Ger stond bekend als
opa Draaimolen. Op een gegeven moment heb
ben ze deze molen verkocht. De nieuwe eige
naar zette vervolgens personeel in op de molen
dat iedere dag met de auto daar naartoe moest.
Dat kost meer geld, dus de prijs ging omhoog.
Ook kregen klanten die terugkwamen niets
extra 's meer. Hierdoor bleven mensen weg en
was het na een half jaar gedaan met de draai
molen op deze standplaats.
Voor zijn zoon Paul en dochter Paulette ziet
Rien wel een redelijk positieve toekomst; al is
het lastig te voorspellen. Zes weken aan een
stuk gaan ze de dorpen in de Achterhoek af.
Paul en Paulette hebben een vaste route of
'vaste tournee' en dat helpt wel om het te red
den. Ook de volgende generatie, waaronder
enkele neven en nichten, heeft de kermis al be
treden waarmee de naam Van der Zande ook de
komende jaren blijft bestaan op de kermissen in
Nederland.
Noten:
1 Gebaseerd op een interview met Ger van der Zande, afgeno
men op 21-4-2015 en een interview met Rien van der Zande,
afgenomen op 31-10-2015.
2 "Janus van der Zande viert dubbel feest", 1977, krant onbekend
3 "A. v.d. Zande voor 20e jaar op de Steenbergse kermis",
Brabants Nieuwsblad 8-7-1972, pagina 4, en: "Uitgebreide
huldiging voor A. v.d. Zande", De Stem, 1 1-7-1972, pagina 5.
4 "Zieken en gehandicapten genoten van ontspanningsdag",
circa 1978, krant onbekend
De Waterschans 2 - 2016
82
